کاشت و داشت و برداشت گیاه زنجبیل

نام علمی:

Zingiber officinale Rose

تیره:

Zingiberaceae

گیاهشناسی

زَنجِبیل یا زنجفیل یک گیاه خوراکی، ادویه و گیاه دارویی است. در ایران باستان با نام شنگویر شناخته می‌شده است، گیاهی چندساله که دارای قسمت‌های زیرزمینی (ریزوم‌های غده‌ای) است و همین ریزوم‌های زیر خاک مورد استفاده دارویی، آشپزی و… قرار می‌گیرد. زنجبیل از گیاه زرد رنگ دارای رگه‌های بنفش با نام علمی Zingiber officinale بدست می‌آید. اگرچه معمولاً از زنجبیل به عنوان ریشه آن گیاه نام برده می‌شود ولی در اصل قسمت مورد استفاده گیاه ساقه متورم شده زیرزمینی آن است که «ریزوم» نام دارد. از داخل این ریزوم‌ها، ساقه، برگ و گل زنجیفل می‌روید که پس از خشک شدن، ریزوم‌ها خارج و مورد استفاده قرار می‌گیرد. زنجفیل گیاه بومی هندوستان است که امروزه در شمال آفریقا، جنوب آسیا و آفریقای شمالی کشت می‌شود و با توجه به محل کشت در رنگ‌های زرد، سفید و قرمز وجود دارد.

جنس زنجبیل سرده‌ای از تیره زنجبیلیان علفی ایستاده چندساله با حدود ۷۰ گونه بومی آسیای جنوب شرقی است با ساقه باریک و نی‌مانند و برگ‌های سرنیزه‌ای سـبز براق که از زمین‌ساقه‌ای غده‌ای می‌رویند؛ گل‌های آنها سبز مایل به زرد با لبه‌ای ارغوانی و لکه‌های کرم‌رنـگ و گل‌آذین مخروطی و کوچک و سنبله‌ای متراکم است که در تابستان از زمین ساقه بیرون می‌زند.

تاریخچه

زنجبیل از زمان‌های دور مورد استفاده بوده و هنوز هم درطب سنتی چین نقش مهمی را ایفا می‌کند. در ایران باستان نیز این گیاه با نام ژنگویر یا شنگویر شناخته شده بود و کاربرد داشت و از ایران و کشورهای عربی به سوی غرب سفر کرد. در غرب پزشکی یونانی به نام «دیوسکوریدس» نخستین بار در سده یکم میلادی کاربرد درمانی زنجبیل را ثبت کرد، گرچه سده‌ها پیش از آن این گیاه عطردار از کشورهای خاور دور به اروپا صادر می‌شد، تا سده‌های میانه، به عنوان یک ماده اولیه آشپزی در اروپا کاملاً شناخته شده بود.

امروزه این گیاه در بیشتر مناطق استوایی کشت می‌شود. آشنایان با پزشکی هندی آیورودا از آن به عنوان داروی جهانی نام می‌برند، این امر نه تنها به خاطر خواص ضد قارچی، ضد باکتری آن است، بلکه به خاطر اثر تسکین بخش آن بر روی دستگاه گوارش هم هست، که اینها باعث شده هندیان بیش از ۲۰۰۰ سال زنجبیل را مصرف کرده‌اند و یکی از بهترین شفابخش‌های طبیعی برای درمان بیماری‌های مسافرت، حالت تهوع و سرگیجه در غرب مطرح کرده و برخلاف بعضی داروهای مرسوم این بیماری‌ها هیچ عوارض جانبی منفی ندارد.ب

هند با تولید یک میلیون تن زنجفیل در سال، بزرگ‌ترین تولیدکننده زنجفیل است و چین در مقام دوم قرار دارد. در هندوچین قدیم، زنجیفیل کاربرد زیادی چه در آشپزی و چه در طب سنتی این نواحی داشته است. در قرن ۱۳ میلادی، اروپاییان با این گیاه آشنا شدند و زنجفیل را به عنوان ادویه در طبخ غذا مورد استفاده قرار دادند.

مصارف زنجبیل

زنجبیل به دو صورت تازه و پودر قابل استفاده است. بی‌شک زنجفیل تازه خواص بیشتری دارد و پودر زنجفیل به مرور زمان و با کهنگی بیشتر خواصش را از دست می‌دهد؛ در نتیجه در صورت استفاده از پودر زنجبیل به تاریخ تولید آن دقت کنید یا در خانه آن را درست کنید. همچنین فراورده‌های مختلفی از گیاه زنجبیل تولید می‌شود که از ریشه تازه یا خشک آن یا از طریق تقطیر روغن از ساقه آن تهیه می‌شود. یکی از معروفترین فرآورده‌های زنجبیلی، آبنبات زنجبیلی است.

ترکیبات زنجبیل

ترکیبات اصلی زنجفیل عبارتند از: انواع قندها (۵۰ تا ۷۰ درصد)، چربی‌ها ( ۳ تا ۱۸ درصد)، اولئورزین (۴ تا ۵/۷درصد) و ترکیبات سوزاننده (۱ تا ۳ درصد). یک قاشق غذاخوری زنجبیل تازه که حدود ۶ گرم وزن دارد ، ۵ کالری انرژی تولید می‌کند. یک گرم کربوهیدرات و مقدار بسیار جزئی چربی، پروتئین و فیبر هم در این مقدار زنجبیل موجود است.

خواص دارویی

در یک نگاه کلی، زنجبیل گیاهی ضد تهوع، مقوی قلب، ضد لخته شدن خون، ضد باکتری، آنتی اکسیدان، ضد سرفه، ضد سموم کبدی، ضد التهاب، ادرارآور، کاهش دهنده اسپاسم، محرک سیستم ایمنی، ضد نفخ شکم، پایین آورنده کلسترول خون، محرک گردش خون و محرک هضم غذا است که می‌تواند در درمان بیماری‌هایی مانند کم اشتهایی عصبی، برونشیت، رماتیسم و … مورد استفاده قرار بگیرد.

بررسی‌ها نشان داده‌اند که زنجبیل می‌تواند باعث جلوگیری از تهوع ناشی از عمل جراحی و شیمی درمانی شود، مطالعات بالینی در لندن انجام شد نشان داد مصرف یک گرم پودر زنجبیل در جلوگیری از حالت تهوع و استفراغ بعد از عمل جراحی به اندازه داروهای آرام‌بخش مرسوم مؤثر است. خاصیت گرم کنندگی و فعال کنندگی زنجبیل آن را به عنوان شفابخش خانگی معرفی کرده‌است.

دلیل سودمند بودن زنجبیل اجزای تشکیل دهنده اصلی زنجبیل شامل نشاسته، اسانس‌ها مانند زینجیبرن (zingiberen) که به زنجبیل بوی خاص میدهد، و رزین است. به نظر می‌رسد بیشتر ارزش درمانی زنجبیل به واسطه ترکیبات ادویه‌های آن یعنی جینجرول‌ها (Gingerols) است که طعم تند و سوزاننده آن ناشی از آن‌هاست، اگرچه هنوز طرز عمل آن مشخص نیست. تحقیقات نشان داده جینجرول که مهم‌ترین جزء تشکیل دهنده زنجفیل محسوب می‌شود و طعم تند و خاص زنجبیل ناشی از همین ماده است، از رشد سلول‌های سرطانی مخصوصا سرطان روده بزرگ جلوگیری می‌کند.

♦ همچنین مهم‌ترین خواص زنجبیل عبارتند از :

زنجبیل تازه را برای سرماخوردگی و آنفلوآنزا بکار می‌برند.

زنجبیل خشک شده را جهت درمان سرگیجه و تهوع مصرف کنید.

زنجبیل میل جنسی را افزایش می‌دهد و برای زناشویی مؤثر است.

زنجبیل سبب تقویت اسپرم می‌باشد.

برای درمان زود انزالی زنجبیل مفید است.

قرص آن را برای درمان آرتریت و مشکلات گردش خون مورد استفاده قرار دهید.

میزان مصرف زنجبیل

بر اساس طب سنتی، گیاه زنجبیل طبیعتی گرم و محرک دارد. در نتیجه هر چند برای درمان برخی بیماری‌ها استفاده می‌شود اما امکان حساسیت زایی دارد و باید میزان مصرف آن را کنترل کرد. مصرف روزانه ۳ گرم زنجفیل مجاز است که می‌توان در ۲ یا ۳ نوبت یا به صورت یک جا مصرف کرد. مصرف بیش از اندازه زنجفیل ممکن است باعث ایجاد سوزش سردل یا اختلال در سیستم عصبی شود. خوردن آن برای کودکان زیر ۲ سال توصیه نمی‌شود و کسانی که سنگ کلیه دارند، داروهای قلبی و دیابتی مصرف می‌کنند و خانم‌ها در دوران شیردهی و بارداری بهتر است قبل از مصرف زنجفیل با پزشک خود مشورت کنند.

نیازهای اکولوژیکی

زنجبیل یکی از مهم ترین و قدیمی ترین ادویه هایی است که بشر می شناسد. این گیاه، ریزوم های زیر زمینی تولید می کند که ١٠-٨ ماه بعد از کشت زنجبیل برداشت می شوند، جوانه زنی و رشد اولیه گیاه زنجبیل معمولا به کندی صورت می گیرد. تولید محصول زنجیل حاصل  سه فاکتور اصلی می باشد، شامل خاک محل پرورش، شرایط اقلیمی و اعمال های مدیریتی در طی رشد.

زنجبیل عمدتا در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری دارای باران فراوان تولید می شود. لذا از آنجا که نیازمند آب و هوای گرم و مرطوب است و نمی تواند سرما را تحمل کند، بنابر این بایستی از کشت در مناطق دارای زمستان سرد خودداری کرد. برای رشد مناسب با میانگین دمای سالانه ٢١ درجه سانتیگراد و دمای روز بهمن ٢۵-٣۵ درجه سانتیگراد نیاز دارد.

این گیاه در مناطق تا عرض جغرافیایی ١۵٠٠ متر بالاتر از سطح دریا رشد می کند ارتفاع مناسب کشت زنجبیل بین ٣٠٠ و ٩٠٠ متر از سطح دریاست. در مناطق دارای باران کم، تحت شرایط آبیاری حتی در ارتفاعات بالاتر (١۵٠٠-١٢٠٠) متر بالاتر از سطح دریا نیز پرورش می یابد.

بهترین زمین برای کاشت

از آنجا که ریزوم به طور افقی نزدیک سطح خاک رشد کرده و دارای شاخه های متراکم می باشد، نیاز آبی بالایی دارد، لذا در مناطق دارای بارندگی کمتر، نیاز به آبیاری منظم دارد اما نمی تواند شرایط غرقابی را تحمل کند و از کشت در زمین های دارای آب راکد، بایستی اجتناب شود. در صورت کشت در این  مناطق، باید بستری با ارتفاع حدود ٣٠ سانتی متر و عرض ٢-١ متر که دارای زهکشی مناسبی باشد، آماده نمود.

برای کشت موفق بارندگی با آبیاری متوسط در زمان کاشت تا جوانه زنی ریزوم ها، همچنین طی دوره رشد به ویژه حدود یک ماه قبل از برداشت، ضروری است، شرایط مناسب پرورش این گیاه، توزیع باران به میزان ١۵٠٠ میلیمتر یا بیشتر ( به عنوان مثال ۴٠٠٠-٢۵٠٠ میلیمتر در اندونزی) در طول سال، و با وجود ٩-٧ ماه دارای بیش از ١٠٠ میلیمتر بارندگی در سال طی دوره رشد زنجبیل است.

دوره رویشی زنجبیل را می توان به ٣ گروه مشخص تقسیم بندی کرد:

• فاز رشد رویشی فعال (٩٠ تا ١٢٠روز بعد از کشت)
• فاز رشد رویشی آهسته (١٢٠ تا ١٨٠ روز پس از کشت)،
• فاز پیری (١٨٠ روز پس از کشت تا زمان برداشت).

دمای مناسب

همان طوری که گفته شد بر اساس نظرات برخی گیاهشناسان زنجبیل از مناطق گرمسیری آسیا منشا گرفته است، بنابراین شرایط گرم و مرطوب را ترجیح می دهد و نمی تواند دمای خیلی پایین را تحمل کند. هرچند که با انتخاب ارقام مقاوم و اهلی کردن می تواند سازگار به شرایط سردسیری گردد.

دمای مناسب جوانه زنی زنجبیل ٢۵-٢٢ درجه سانتیگراد است، اما می تواند در دمای زیر ٢٠ درجه سانتیگراد نیز به کندی جوانه بزند. اگر دما بیش از ٣٠ درجه سانتیگراد باشد، سرعت جوانه زنی افزایش می یابد، اما جوانه ها ضعیف خواهند بود.

در مرحله نهالی و اوایل مرحله رشد، دمای مناسب ٢٢ تا ٢٨ درجه سانتیگراد، و در طول مرحله رشد و بزرگ شدن ریزوم، ٢۵ درجه سانتیگراد می باشد. زمانی که دما زیر ١۵ درجه سانتیگراد باشد، رشد زنجبیل متوقف می شود و بایستی برداشت صورت گیرد.

عوامل که باید قبل از زمان کاشت زنجبیل مورد توجه قرار گیرند

١ -دمای خاک بیش از ١۵ درجه سانتیگراد باشد.

٢ -دوره رشد زنجبیل بیش از ١۵٠-١٣۵ روز از جوانه زنی تا وقوع اولین سرما است مجموع دما در طی دوره رویشی باید حدود ١٢٠٠ تا ١٣٠٠ درجه سانتیگراد باشد.

زمان کاشت بصورتی باشد که مرحله تشکیل ریزوم، منطبق با ماه هایی از سال باشد که دمای مناسب برای رشد و نمو مطلوب ریزوم دارند.

تاثیر نور در رشد زنجبیل

زنجبیل تحت شدت نور متوسط به خوبی رشد می کند. مطالعات نشان داده که نقطه جیران نوری یک برگ زنجبیل به تنهایی ٣٠-٢٠ آ mmol .s m بوده و نقطه اشباع نوری آن ٨٢٠-۶٢٠ ms . Lmnol می باشد. نیازهای نوری زنجبیل در مراحل مختلف رویشی متفاوت است.

در مرحله جوانه زنی به تاریکی، در مرحله نهالی به نور متوسط و در مرحله رویشی فعال به نور بالا نیاز دارد. زنجبیل تحت تاثیر طول روز نبوده (روز خنثی) و بهترین شرایط برای رشد آن نور طبیعی است و ریزوم های آن می توانند در شرایط طول روز کوتاه، بلند یا خنثی تشکیل شود.

تحقیقاتی در مورد فاکتورهای موثر بر عملکرد گیاه نظیر تغذیه، دما و رطوبت خاک، فضای کاشت، اندازه تکه های بذری و زمان برداشت به خوبی مورد مطالعه قرار گرفته اند. به عنوان مثال با اعمال تیمارهای فتوپریودیک با افزایش طول روز از ۱۰ ساعت به ۱۶ ساعت، رشد رویشی زنجبیل ژاپنی افزایش می یابد.

تاثیر آبد هی مناسب در رشد زنجبیل

سیستم ریشه زنجبیل گسترش کمی داشته و رشد آن سطحی است، بنابراین توانایی جذب آب ضعیف بوده و گیاه تحمل به خشکی ندارد. تحت شرایط خشکی، گیاه پاکوتاه شده و فتوسنتز کم شده و عملکرد کاهش می یابد. به علاوه ممکن است فیبر بیشتری در ریزوم تشکیل شده و کیفیت آن را کاهش دهد.

رطوبت خاک تاثیر زیادی بر رشد و عملکرد زنجبیل دارد. اگر میزان رطوبت نسبی خاک در محدوده ۸۰-۴۰ باشد، پارامترهای رشدی نظیر ارتفاع گیاه، تعداد تیلرها و سطح برگ با افزایش رطوبت خاک افزایش می یابد. اگر آب موجود در خاک نیاز گیاه را برآورده نکند، عملکرد به شدت کاهش می یابد.

البته زنجبیل شرایط غرقابی را نیز نمی تواند تحمل کند زیرا شرایط غرقابی، رشد و نمو را تحت تاثیر قرار داده و منجر به پوسیدگی ریزوم زنجبیل می شود که کاهش شدید عملکرد را به دنبال دارد، بنابراین تامین مقدار آب مناسب در فصل رشد برای داشتن رشد بهتر گیاه و عملکرد بالاتر مهم است.

میزان آب مورد نیاز زنجبیل در دوره های مختلف رشد

زنجبیل در مراحل مختلف رویشی نیازهای متفاوتی به آب دارد. در مرحله نهالی، گیاه رشد کمی داشته و تجمع بیومس نیز در آن کمتر است، بنابراین به آب کمتری نیاز دارد. اما این این مرحله آب و هوای محل کشت گرم و خشک باشد، آب خاک سریعا تبخش متابولیسم و میزان مصرف آب توسط گیاه بالا بوده و میزان تنفس نیز بالا خواهد بود. در نتیجه گیاهان در مرحله نهالی ضعیف بوده و نمی توانند در مقابل خشکی مقاومت کنند.

بنابراین این مرحله آب کافی برای جلوگیری از افت رشد گیاه لازم می باشد. در طول مرحله رشد فی بیوماس افزایش زیادی یافته و در نتیجه گیاه به آب بیشتری نیاز دارد. خاک باید مرطوب و میزان رطوبت نسبی در حدود ۸۰-۷۰٪ حفظ شود، در غیر این صورت رشد کند شده فتوسنتز کاهش یافته و عملکرد کاهش شدیدی می یابد.

زنجبیل به طور میانگین تقریبا به حدود ۱۰-۹/۵ میلیون لیتر آب در هر هکتار نیاز دارد. آب دارای کیفیت پایین مانند آب شور به دلیل دهیدراسیون، موجب سوختگی گیاه و کاهش رشد گیاه خواهد بود.

همچنین از آنجا که زنجبیل مستعد آفتاب سوختگی است. آب زیادی نیاز دارد. آبیاری منظم بعد از کاشت برای جلوگیری از آفتاب سوختگی به ویژه هنگام نمو شاخه ها و همچنین برای جلوگیری از استرس آبی به گیاه (پژمردگی عملکرد نهایی را کاهش می دهد) ضروری است.

تاثیر خاک بر رشد زنجبیل

با وجود این که زنجبیل نسبت به بافت خاک زیاد حساس نیست، بافت خاک تاثیر زیادی روی عملکرد و کیفیت گیاه دارد. خاک لومی نرم و دارای تهویه مناسب که می تواند به خوبی آب و مواد غذایی را در خود نگه دارد، برای پرورش زنجبیل و رشد نهال ها و نمو سیستم ریشه مناسب است.

در این شرایط عملکرد ریزوم بالاتر بوده و کیفیت آن نیز بهتر خواهد بود. به طور کلی خاک مناسب پرورش زنجبیل عبارتست از خاک لومی شنی، لومی، شنی -رسی یا لاتریتی لومی که دارای بیش از ۳۰٪شن و ۲۰٪ رس و فاقد سنگریزه باشد، دارای عمق ۳۰ سانتیمتر، زهکشی مناسب و غنی از مواد آلی و هوموس باشد.

همچنین وجود خاک دارای بافت مناسب و دارای زهکشی مناسب موجب بیشترین اندازه و عملکرد ریزوم ها و برداشت آسانتر ریزوم ها می گردد و این امر به ویژه برای صنعت مکانیزه پرورش ریزوم ها مهم می باشد.

ph مناسب برای کاشت زنجبیل

زنجبیل به ویژه در مرحله رشد رویشی فعال خود به pH خاک حساس است. این مسئله بر رشد شاخه ها و ریزوم ها تاثیر می گذارد. زنجبیل طالب خاک کمی اسیدی بوده و در خاک های با pH ۵ تا ۷ می تواند به خوبی رشد کند. اگر pH خاک بیش از ۸ باشد، رشد گیاه کاهش یافته و نمو آن به تعویق می افتد.

در مناطق دارای pH خیلی پایین می توان آهک کشاورزری به میزان۱-۳ تن در هکتار یا دولومیت ۰/۵ تا ۲ تن در هکتار برای افزایش pH خاک به کار برد. در مناطق دارای شیب بیش از ۳٪ ، در صورتی که شیب تند باشد، تراس بندی خاک توصیه می شود.

این کار همچنین از شسته شدن خاک و از دست رفتن مواد غذایی خاک جلوگیری می کند. ابعاد زمین برای کشت زنجبیل متفاوت بوده و از ۱۰۰ متر مربع تا ۱ هکتار می باشد. کشاورزان بر این باورند که کشت پشت سر هم هرساله در یک زمین محصول خوبی تولید نمی است و برای جلوگیری از مسائل بیماریزایی مثل پژمردگی باکتریایی یا نماتد ها و همچنین آللوپاتی، بهتر است از کاشت زنجبیل به طور متوالی در یک زمین خودداری گردد.

عناصر مورد نیاز

سایر گیاهان زنجبیل نیاز به مصرف متعادل کود دارد. در صورت کمبود برخی عناصر، سیاه و همچنین مواد موثره موجود در ریزوم تحت تاثیر قرار گرفته و منجر به کاهش پروتئین و اسانس آن خواهد گردید. اگر غلظت بالایی از کود استفاده شود ریشه ها به علت غلضت بالای یونی و همچنین پتانسیل کم آب خاک، قادر به جذب مواد معدنی نخواهند بود.

در نتیجه رشد شاخه های هوایی متوقف شده، فتوسنتز کم شده و عملکرد کاهش می یابد.میزان عناصر ماکرو موجود در محیط رشد گیاه مثل P،N و K تاثیر زیادی بر رشد و عملکرد زنجبیل دارد. ازت از اجزای مهم سازنده پروتئین بوده و عنصر اصلی ساختار کلروفیل می باشد.

به همین دلیل ارتباط نزدیکی با فتوسنتز و بسیاری از سایر فرآیندهای متابولیکی اولیه و ثانویه دارد. پتاسیم برای عملکرد بسیاری از آنزیم ها حیاتی است و بسیاری از اعمال متابولیکی را تحت تاثیر قرار داده و تاثیر زیادی روی رشد، انتقال مواد فتوسنتزی و متابولیسم تنفسی دارد.

به علاوه جزو بسیاری از ترکیبات آلی گیاه است. فسفر نیز در بسیاری از اعمال متابولیکی شامل متابولیسم اسید نوکلئیک شرکت داشته و ارتباط نزدیکی با رشد، عملکرد و کیفیت محصول دارد. بنابراین در صورت نیاز بایستی کوددهی انجام گیرد.

تشخیص کمبود عناصر مورد نیاز زنجبیل

بر اساس نظر جانسون (۱۹۷۸)، برای تشخیص کمبود عناصر، دوره ۹۰ تا ۱۲۰ روز پس از کشت، زمان ایده آل برای انجام آنالیز برگی می باشد و برگ های پنجم تا دوازدهم را برای استفاده جهت تشخیص عناصر و ترکیبات برگ می توان توصیه نمود.

نیاز زنجبیل به ازت، بیشتر و مهمتر از سایر عناصر غذایی است، در صورتی که ازت مستقیما به صورت نیترات در دسترس گیاه قرار بگیرد، به راحتی توسط آبشویی از دست می رود. به ویژه در شرایط آب و هوای گرم، از دست رفتن ازت به صورت آبشویی و دنیتریفیکاسیون بسیار بالاست.

یون های آمونیوم در شرایط دارای آبشویی سنگین، بهتر از نیترات عمل می کنند. برخلاف ازت، فسفر به علت واکنش هیدروکسیدهای آهن و آلومینیوم به شدت در خاک غیر متحرک است، بنابراین میزان کودهای فسفاتی مورد نیاز برای محصول بسیار بالاست. برای محصولات دارای دوره رویشی کوتاه مانند زنجبیل، کود حاوی میزان بالای برای عملکرد بالاتر مورد نیاز است.

 کاشت زنجبیل

دوره کامل رویشی گیاه شامل مراحل؛ جوانه زنی، نهالی، رویشی، گلدهی و مرحله سکون می باشد. مرحله جوانه زنی با باز شدن اولین برگ بر روی ریزوم بذری پس از رفع دورمانسی آغاز می شود و ممکن است حدود ۵۰ روز طول بکشد. مرحله نهالی نیز از زمان باز شدن اولین برگ تا رشد و نمو دو تیلر را شامل می شود که تا حدود ۷۰- .۶ و پس از کشت می باشد.

پس از آن مراحل رشد رویشی و گلدهی (در برخی مناطق) می باشد که تا زمان زرد و خشک شدن برگ هاست. و سپس ریزوم ها وارد مرحله دورمانت می شوند و تا قبل از بروز اولین سرما ریزوم شروع به جوانه زنی و رشد کنند. باید برداشت شوند و در فصل بهار آینده که مجددا با شروع فصل رویشی، جوانه های روی ریزوم شروع به جوانه زنی و رشد میکنند.

 فصل مناسب کاشت زنجبیل

 همان گونه که قبلا ذکر شد، ازدیاد زنجبیل به صورت رویشی و توسط ریزوم ها صورت میگیرد. به ریزوم هایی که برای کشت مورد استفاده قرار می گیرند، ریزوم های بذری گویند.

بهترین زمان کاشت ریزومرهای بذری زنجبیل در غرب هند، اواسط اردیبهشت می باشد. تحت شرایط آبیاری می توان اواخر بهمن یا اواسط اسفند نیز کشت کرد. در مناطق گرم تر زنجبیل را می توان از دی تا فروردین کاشت.

در جنوب هند، عمدتا همزمان با باران موسمی، از فروردین اردیبهشت تا آذر نیز می توان بسته به عرض کشت را انجام داد. فروردین بهترین زمان کاشت برای دستیابی به بیشترین عملکرد می باشد.

بسته به عرض جغرافیایی و بارندگی، کشت از بهمن (در صورت آبیاری و برای زنجبیلی که به عنوان سبزی استفاده می شود) تا فروردین صورت می گیرد. ریزوم ها در ۲-۳ ردیف در بسترها کشت شده و با خاک پوشانده می شوند. فاصله بین ریزوم ها ۱۵ سانتیمتر در نظر گرفته می شود.

در استرالیا کاشت ریزوم از حدود مرداد تا اواخر مهر صورت می گیرد که بهترین زمان کاشت، اواخر تابستان است. کشت توسط ماشین های کاشت سیب زمینی که در آن ها تغییراتی صورت گرفته، انجام می شود.

 آماده سازی زمین

 سیستم ریشه زنجبیل به صورتی می باشد که توانایی جذب عناصر غذایی توسط آن ضعیف است، لذا زمین مناسب برای کشت زنجبیل باید حاصلخیز بوده و دارای خاک عمیق غنی از مواد الى باشد و همچنین علاوه بر قدرت نگهداری رطوبت کافی، زهکشی مناسب داشته و تا حدی اسیدی نیز باشد.

بهتر است محصولات تناوب ۴-۳ ساله داشته باشند. کشت زنجبیل به طور مداوم در یک محل توصیه نمی شود و مدت زمان کشت زنجبیل در یک زمین در نهایت برای مدت ۴-۳ سال است.

پس از انتخاب زمین مناسب برای زنجبیل، شخم باید در پاییز با زمستان بعد از برداشت محصول قبلی شروع شود. ۴-۵ بار شخم به همراه بارندگی های اولیه تابستان، خاک را به خاک زراعی مناسب تبدیل می کند.

گاو آهن زدن به عمق ۳۰-۲۵ سانتیمتر، ریشه ها را تحریک کرده و موجب گسترش ریشه ها می شود. در مراکز کشت و کار زنجبیل، بعد از رفع سرمای زمستان به دقت یک یا دو بار چنگک می زنند.

نحوه کود دهی زمین

زنجبیل نیز مانند سایر محصولات ریشه ای و غده ای نیاز غذایی بالایی دارد. ۱۲۰-۷۵ تن هکتار کود دامی مرغوب و ۷۵۰-۱۱۲۵ کیلوگرم در هکتار سوپرفسفات کلسیم به کار برده و سپس جهت مخلوط شدن کود با خاک، سطح زمین را به دقت چنگک می زنند.

به علاوه ۲۲۵ کیلوگرم سولفات آمونیوم، ۳۷۵ کیلوگرم سوپرفسفات کلسیم و ۱۵۰ کیلوگرم سولفات پتاسیم در هکتار نیز با هم به عنوان کود پایه استفاده می شود. کودها بایستی با خاک مخلوط شوند. در مناطقی که بارندگی زیاد است، معمولا زمین های کشاورزی که در سطح بالاتری قرار دارند، برای کشت زنجبیل به کار می روند.

برای آماده کردن مناسب خاک، زمین را شخم می زنند. شخم معمولی به لایه بالایی خاک که دارای مواد آلی است و عمده چرخه رشد گیاه در آنجا رخ می دهد، محدود می شود.

نوع زمین مناسب برای کشاورزی

در صورت کشت ریزوم های بذری ذنجبیل در خاک های سنگین و سفت، ریزوم ها بدشکل می شوند. زنجبیل می تواند بر روی بسترها، پشته ها یا جای مسطح رشد کند، که بسترها بیشتر توصیه می شوند.

بسته به شرایط بارندگی یا آبیاری، کشت زنجبیل به صورت سیستم جوی و پشته انجام می شود. به طوری که کاشت ریزوم های بذری در جوی بیشتر صورت می گیرد. جوی و پشته در جهت شرق به غرب یا جنوب به شمال و به عمق جوی حدود ۳۰-۲۵ سانتیمتر آماده می شوند.

بسترهای با ۱ متر عرض، ۱۵ سانتیمتر ارتفاع و طول دلخواه با ۵۰ سانتیمتر فاصله بین بسترها آماده می شوند. در مناطق مستعد پوسیدگی ریزومی با نماند، سولاریزه کردن بستره به مدت ۴۰ روز با استفاده از صفحات پلی اتیلن شفاف توصیه می شود.

آماده سازی بستر زمین جهت کاشت زنجبیل

بر اساس آزمایش های صورت گرفته، کشت زنجبیل روی بسترهای برآمده (برای امکان زهکشی) در فضای ۲۰×۲۰ یا ۲۵×۲۵ سانتیمتر و عمق ۵-۴ سانتیمتر، در حالی که جوانه رویشی رو به بالا قرار گرفته توصیه می گردد.

در این فاصله و عمق کاشت و با استفاده از قطعات ریزوم ۱۵ گرمی که حداقل دارای یک جوانه سالم قوی باشند، میزان بذر مورد نیاز ۱۵۰۰ کیلو در هکتار خواهد بود.

در روش کشت سنتی در برخی مناطق چین، میزان فضای لازم برای کشت ریزوم زنجبیل ۰۳-۲۳×۲۳-۱۵ سانتیمتر و عمق ۱۰-۵ سانتیمتر می باشد. در گلدان، ریزوم بذری در عمق ۵- ۳/۵ سانتیمتری قرار داده شده و روی آن با خاک فشرده می شود. دو بار مالج دهی (پوشش دهی) بستر با برگ های سبز نیز مهم است.

روش های انتخاب و نگهداری ریزوم ها مناسب

در مزرعه و هنگامی که گیاه ۶ تا ۸ ماهه است و هنوز سبز است، گیاهان سالم و عاری از بیماری مشخص، بهترین و قوی ترین ریزوم ها از این گیاهان سالم انتخاب شده، و عمل برداشت به دقت صورت دقیقه در محلول مانکوزب با غلظت گیرد تا از رسیدن هر گونه آسیب به جوانه ها جلوگیری به عمل آید.

ریزوم ها به مدت ۳۰ دقیقه  در محلول مانکزوب با غلضت ۰/۳ درصد (۳ گرم در یک لیتر آب) و مالاتیون ۰/۱٪ به طور جداگانه غوطه ور شود.

سپس ریزوم ها را روی زمین در سایه به مدت ۴-۳ ساعت پهن کرده و خشک شده و در گلدان های حاوی شن و خاک تازه یا درون حفره هایی زیر سایه ذخیره گردند. این ریزوم ها باید به طور مداوم و به صورت ماهانه بررسی شوند و ریزوم های پوسیده شده حذف گردند و به همین ترتیب، قبل از کشت نیز باید ریزوم ها تیمار شوند.

آموزش کاشت ریزوم زنجبیل

پس از آن در فصل کاشت، در فضای ۲۵-۲۰ سانتیمتر در طول ردیف ها و ۲۵-۲۰ سانتیمتر بین ردیف ها کشت انجام می گیرد. تکه های ریزوم بذری در چاله های کم عمق آماده، توسط کج بیل دستی قرار گرفته، بگیرد.

و سپس با کود دامی کاملا پوسیده پوشانده شده و در نهایت لایه نازکی خاک روی آن ها قرار در تکثیر زنجبیل، ریزوم های بذری به دقت به قطعات به طول ۵-۲/۵ سانتیمتری با وزن ۳۵ – ۲۰ گرم و هر کدام دارای یک یا دو جوانه مناسب تقسیم می شوند.

مقدار بذر بسته به منطقه کاشت و روش کاشت متفاوت است. در ایالات کرالا در هند، ۱۵۰۰ تا ۱۸۰۰ کیلوگرم در هکتار بذر استفاده می شود. در عرض های جغرافیایی بالاتر، ممکن است تا میزان ۲۰۰۰ تا ۲۵۰۰ کیلوگرم در هکتار نیز استفاده شود. بر اساس نظر محققین، استفاده از ریزوم های با وزن حدود ۴۰ گرم در زمان کشت، منجر به بیشترین ارتفاع، تعداد برگ ها و عملکرد ریزوم خواهد شد.

عموما عمق کاشت بسته به اندازه واحد کشت، نوع خاک و میزان رطوبت خاک متفاوت است. ریزوم های بذری بزرگتر و ضخیم تر در عمق بیشتر، و ریزوم های کوچکتر در عمق کمتر کشت می شوند. عموما تکه های ریزوم ها در اعماق ۴- ۱۰ سانتیمتری کاشته می شوند.

شرایط انبار داری

انبار کردن آزیتروم های بذری زنجبیل به مدت ۰، ۲۱، ۳۵ و ۴۲ روز نشان می دهد که به طور معمول تعداد های جوانه زنی با طول دوره انبارداری کاهش یافته و درصد جوانه زنی و عملکرد از ۰ تا ۴۲ روز انبار داری افزایش می یابد.

این مسئله شاید به دلیل رکود ثانویه ریزوم ها در طی انبارداری چرا که ریزوم زنجبیل با انبار کردن به مدت ۲۱ روز، دورمانسی خود را سپری کرده و آماده رویش می شود، اما با نگهداری مدت زمان بیشتر در انبار، مجددا وارد دورمانسی ثانویه می شود.

عوامل موثر در داشتن ریزوم زنجبیل با جوانه های قوی

جهت موفقیت در تولید زنجبیل، در کشت جوانه ها باید دقت بسیار زیادی نمود، زیرا اساس رویش نهال های زنجبیل، جوانه های جوان هستند و جوانه های قوی می توانند ریزوم های قویتر و گیاهان قوی و پررشد تولید کنند.

بنابراین برای دستیابی به جوانه های قوی، بذور باید قبل از کشت تیمار شوند. جوانه های قوی معمولا کوتاهتر و ضخیم تر هستند و قسمت بالای آن ها پهن و گرد می باشد. در حالی که جوانه های ضعیف، کوچکتر با نوکهای نقطه ای یا بعضا خمیده و بدشکل هستند.

 عوامل به وجود آمدن ریزوم هایی با جوانه قوی

تغذیه بذر:

معمولا اگر ریزوم درشت و به رنگ روشن بوده و به خوبی تغذیه شده باشد، جوانه ها نیز بزرگ و قوی خواهند بود. اگر فینگرها نازک و کوچک باشند، شرایط تغذیه ای ضعیف بوده و جوانه ها نیز معمولا ضعیف خواهند بود. بنابراین باید ریزوم های قوی و درشت را به عنوان بذر برای کاشت جوانه های قوی به کار می برند.

موقعیت جوانه:

جوانه ای که در بالاترین قسمت و به طرف بیرون رشد کند، درشت و قوی است در حالی که جوانه هایی که در قسمت تحتانی و رو به سمت درونی رشد می کنند، معمولا کوچک و ضعیف هستند.

دما و رطوبت در مرحله جوانه زنی؛ دما و رطوبت عواملی هستند که کیفیت جوانه را تحت تاثیر قرار می دهند. در مرحله جوانه زنی، دمای در حدود ۲۲ تا ۲۵ درجه می تواند تولید جوانه های قوی را تحریک کند. اگر ریزوم ها به مدت طولانی در معرض دمای بیش از ۲۸ درجه قرار گیرند جوانه ها اغلب نازک و ضعیف می مانند.

در صورت وجود دمای بالا رطوبت نیز باید در حد بالا نگه داشته شود. اگر رطوبت بسیار پایین باشد، اپیدرم زنجبیل آب خود را از دست داده و چروکیده شده و سرعت جوانه زنی و کیفیت جوانه به شدت تحت قرار می گیرد.

روش های کاشت جوانه قوی و انتخاب بذر زنجبیل

 آفتاب دهی بذور:

در روش سنتی، ۳۰-۲۰ روز قبل از کاشت، گل و لای ریزوم های بذری را شسته و پهن می کنند و ۳-۲ روز روی زمین تمیز در مقابل آفتاب قرار می دهند. به این کار آفتاب ادهی زنجبیل گفته می شود.

بذور باید عصر، هنگام کاهش دما به محیط درون برگردانده شوند. عمل آفتاب دهی، دمای درون زنجبیل را افزایش داده، دورمانسی ریزوم را شکسته، جوانه زنی را سرعت بخشیده، میزان آب بدور را می کاهد. همچنین از پوسیدگی آن ها جلوگیری می کند، بنابراین انتخاب بذور را راحت تر می کند

جهت کاشت باید ریزوم های بذری که درشت و گوشتی، دارای رنگ روشن، تازه و سفت باشند، همچنین پژمرده و چروکیده و پوسیده یا سرمازده نباشند و فاقد آسیب دیدگی توسط حشرات یا بیماری ها باشند، انتخاب شوند و از کاشت ریزوم های نامناسب که نازک و ضعیف، چروکیده، دارای گوشت قهوه ای یا نرم هستند، بایستی خودداری شود.

پرایمینگ جوانه های زنجبیل چیست؟

این مرحله موجب جوانه زنی مناسب و رشد سریع و منظم می شود و با افزایش طول مدت رشد رویشی، عملکرد را نیز افزایش می دهد. روش های پرایمینگ بذر در مناطق مختلف متفاوت است و از طریق کنترل دما و رطوبت در طی جوانه زنی، به رشد سریعتر و بهتری می توان دست پیدا کرد.

بر اساس آزمایش های انجام شده، در دمای ۲۵-۲۲ درجه سانتیگراد جوانه زنی قوی را شاهد خواهیم بود و جوانه ها طی ۳۰-۲۵ روز شروع به رویش می کند. اگر دما بیش از ۲۸ درجه باشد، اگرچه جوانه زنی سریعتر است، اما اغلب جوانه ها ضعیف و کوچک خواهند بود. اگر دما کمتر از ۲۰ درجه سانتیگراد باشد، جوانه زنی به کندی صورت گرفته و طول مدت زمان تولید را تحت تاثیر قرار می دهد.

در طول پرایمینگ ریزوم های زنجبیل، رطوبت بایستی تا ۸۰-۶۰٪حفظ شود. اگر روی بذور توسط لایه خیلی نازکی از خاک یا مالچ پوشانده شود یا دما خیلی بالا باشد، بذور آب از دست می دهند و میزان جوانه زنی کاهش یافته و اغلب چروکیده و پژمرده می شوند. بنابراین برای جوانه زنی مناسب باید پوشش ضخیمتری بر روی ریزوم های بذری به کار برده شوند.

جوانه های زنجبیل از نظر اندازه 

1. جوانه های بزرگ، با طول بیش از ۲ و ضخامت ۱-۰/۸ سانتیمتر.
2. جوانه های متوسط به طول ۱ تا ۲ و ضخامت حدود ۱ سانتیمتر.
3. جوانه های کوچکتر، با طول کمتر از او به ضخامت ۰/۵ تا ۰/۷ سانتیمتر.

تاثیر اندازه جوانه روی رشد و عملکرد نشان داده عملکرد جوانه های بزرگ، متوسط و کوچک به ترتیب ۳۸۳۴۹، ۴۶۷۹۱ و ۴۸۲۵۳ کیلوگرم در هکتار بوده است.

جوانه های بزرگتر زودتر جوانه زده و سریعتر رشد می کنند. اما سطح برگ آن ها در مرحله رشد فعال کوچکتر بوده و در مراحل آخر کندتر رشد می کند، برگ ها پیری قبل از رسیدن نشان می دهند و عملکرد نیز بالا نخواهد بود.

در حالی که جوانه های کوچک و متوسط دیرتر جوانه زده و در مرحله نهالی کندتر از جوانه های بزرگ رشد می کنند، اما سرعت رشد بعدی آن ها در مرحله رشد فعال افزایش می یابد.

ریزوم مناسب برای کاشت باید دارای جوانه به طول ۰/۵ تا ۲ سانتیمتر و ضخامت ۰/۵ تا ۱ انتهایی آن سرپهن و گرد باشد. سانتیمتر باشد. جوانه ها باید سفید، گوشتی و روشن باشند. جوانه باید درشت بوده و قسمت ریزومهای زنجبیل بزرگ هستند و چندین جوانه بر روی هر قطعه ریزوم قرار دارد.

انتخاب بذر مناسب و جوانه های قوی زنجبیل

به منظور انتخاب بذر مناسب و جوانه های قوی، نیاز به انتخاب جوانه ها و خرد کردن ریزوم های بذری به تکه های کوچکتر است. معمولا بذر بزرگتر زودتر جوانه زده، و پررشد ترین نهال با بیشترین عملکرد خواهد بود. اگر بذر خیلی کوچک باشد، دیرتر جوانه زده و عملکرد گیاه کاهش یافته و کیفیت تجاری کم شده و سود اقتصادی کمتر خواهد بود.

البته اگر بذور خیلی بزرگ باشند، ریزوم بیشتری نیز استفاده شده و سرمایه بیشتری مصرف خواهد شد. بنابراین خرد کردن ریزوم ها به قطعات حدود ۷۵ گرم بهتر است.

در صورتی که یک یا دو جوانه کوتاه باید در هر تکه باقی گذاشته شود و بقیه حذف شوند، چون که تمام مواد غذایی توسط جوانه های باقیمانده جذب می شود. در تحقیقات انجام گرفته، این قطعات ریزوم بذری، بیشترین عملکرد را داشته و قطعات ۱۰۰ و ۱۲۰ گرمی نیز عملکردهای مناسبی داشتند.

اموزش کاشت ریزوم های بذری

جهت کاشت، ریزوم های بذری به دقت به قطعات کوچک بریده می شوند، به طوری که هر کدام حداقل یک جوانه مناسب و قوی داشته باشند و وزن آن حداقل ۱۰ گرم باشد، در عمق ۱/۲۵ سانتیمتری بر روی بستر بذر در فواصل ۲۰-۳۰ سانتیمتر کشت انجام می شود.

در نیجریه زنجبیل اواخر زمستان یا اوایل بهار کاشته می شود. در صورت استفاده از میزان ۶ تن در هکتار بذر، حدود ۱۴۰۰۰۰ گیاه در هکتار به دست می آید، میزان ریزوم های بذری از ۹۰۰ تا ۱۵۰۰ کیلوگرم در هکتار متغیر است و عمدتا به وسیله اندازه بذر و تراکم کشت تعیین می شود.

معمولا در ارقام پرتراکم، ۱۰۵۰۰۰ تا ۱۲۵۰۰۰ گیاه در هکتار، و ارقام کم تراکم به میزان ۸۲۵۰۰ تا ۹۰۰۰۰ گیاه در هکتار کشت می شود. هر قطعه ریزوم بذری ۷۵-۵۰ گرم وزن دارد، بنابراین تعداد بذر حدود ۵۲۰ تا ۷۵۰۰ کیلوگرم در هکتار است.

تراکم مطلوب گیاه زنجبیل

تراکم گیاه روی رشد کل گیاه و میزان فتوسنتز کانوپی و عملکرد زنجبیل تاثیر زیادی دارد. تراکم کاشت ۱۲۰۰۰۰، ۱۳۵۰۰۰ و ۱۵۰۰۰۰ گیاه در هکتار بیشترین عملکرد را در مزرعه زنجبیل موجب می شود.

تراکم مطلوب گیاهی ثابت نمی باشد و با افزایش تراکم گیاه، شاخص هایی مانند ارتفاع گیاه، تعداد شاخه ها، میزان فتوسنتز، کانوپی و عملکرد تا میزان معینی افزایش می یابند. تراکم گیاه زنجبیل توسط نوع خاک، کود، شرایط خاک، زمان کشت، مقدار بذر، مدیریت زراعی و سایر فاکتورها تحت تاثیر قرار می گیرد.

بر اساس مطالعات برخی از محققین، برای قطعات بزرگ ریزوم های بذری، بهتر است ۸۲۵۰۰ تا ۹۰۰۰۰ گیاه در هر هکتار در زمین مسطح با حاصلخیزی متوسط در ردیف های با فاصله ۶۵۶۰ سانتیمتر و فاصله گیاهان ۲۰-۱۹ سانتیمتر کشت شوند. میزان و فواصل مطلوب کشت برای قطعات کوچک ریزوم نیز ۱۰۵۰۰۰ تا ۱۲۵۰۰۰ گیاه در هکتار در ردیفهای ۵۵-۵۰ و فاصله دو گیاه ۲۰-۱۸ سانتیمتر می باشد.

ریزوم های زنجبیل به کندی جوانه می زنند، بنابراین به آب کافی قبل از کاشت نیاز دارند. این محصول به هر دو صورت دیم و آبی مورد کشت و کار قرار می گیرد. البته در مقایسه این دو روش کشت، تغییرات محسوسی بر فاکتورهای مختلف از جمله طول ساقه، تعداد تیلرها در هر گیاه، طول برگ، گسترش برگ و عملکرد مشاهده می شود.

مراحل داشت زنجبیل

سایه دهی بستر زیر کشت زنجبیل

زنجبیل جزو گیاهان روز خنثی است که احتیاج به میزان نور متوسط دارد و نمی تواند دماهای بالا را تحمل کند. اما مرحله نهالی آن مصادف با تابستان است که نور خورشید شدید بوده و دمای هوای خاک بالاست.

اگر سایه دهی یا سایر روش ها برای کاهش دما و حفظ رطوبت به کار گرفته نشود، نهال های زنجبیل ضعیف و کوتاه خواهند بود و در نتیجه عملکرد کاهش می یابد. بنابراین در این مرحله زنجبیل بایستی سایه دهی یا تمهیدات دیگری برای کاهش دما و نگهداری رطوبت در حد بالا اندیشیده شود. البته در مناطقی که دارای تابستان بسیار گرم و آفتاب شدید نباشند، سایه دهی خیلی ضروری به نظر نمی رسد.

تحقیقات روی خصوصیات فتوسنتزی زنجبیل در سال های اخیر نشان می دهد که پدیده ممانعت نوری تحت تنش نوری بالا که در حقیقت نوعی مکانیسم حفاظت نوری برای رشد و نمو است، در وسط روز در شرایط مزرعه وجود دارد. این پدیده به ویژه در طول مرحله نهالی، به علت شدت نور و دمای بالاتر شدیدتر است، که توسط سایه دهی می توان آن را کاهش داد.

سایه دهی و کارآیی فتوسنتزی

بنابراین سایه دهی، کارآیی فتوسنتزی برگ های زنجبیل را افزایش داده و تجمع ماده خشک را با افزایش واحد سطح عملکرد افزایش می دهد. تاثیر عمده سایه دهی نه تنها کاهش شدت نور است، بلکه آشکارا دمای خاک و دمای هوای اطراف گیاه را کاهش داده و میزان آب خاک با کاهش تبخیر افزایش می یابد و بر رطوبت نسبی هوا و میزان آب خاک نیز می افزاید.

در حقیقت سایه دهی مناسب می تواند رطوبت خاک و میزان آب خاک را هماهنگ کرده و نیازهای رویشی زنجبیل را فراهم می کند. سایه دهی برای رشد زنجبیل بسیار مهم بوده و موجب گسترش سیستم ریشه و افزایش جذب آب و املاح شده و جوانه زنی منظم ریزوم و رشد یکنواخت گیاهان را در پی دارد.

اگر سایه دهی بیش از حد باشد، شاخه ها باریک و ضعیف شده، و برگ ها نیز باریک می شوند و منجر به کاهش عملکرد به علت کمبود نور می شود. میزان ۷۰-۵۰٪ سایه دهی برای رشد بهتر زنجبیل مطلوب است.

 روش های سایه دهی

سایه دهی به صورت سنتی در شمال چین با استفاده از پوششی از کاه ارزن صورت می گیرد ارتفاع پوشش حدود ۷۰-۶۰ سانتیمتر بوده و کمی به سمت شمال با شرق متمایل است. برای این کار حدود ۶۰۰۰ کیلوگرم در هکتار کاه نیاز است. به جای کاه و کلش ارزن می توان از کاه درخت استفاده کرد. و کلش ذرت نیز استفاده کرد.

در مناطق مختلف می توان از مواد دیگری نظیر شاخه های در جنوب چین برای این کار معمولا پوششهای به شکل اتاقک جهت سایه دهی استفاده می شود.

این اتاقک ها توسط تیرگهای کوچک بامبو با ارتفاع ۱/۷ تا ۲ متر که فاصله بین آن ها به یا کاه گندم پوشیده شده و محکم بسته شده اند، ساخته می شوند. امروزه روش های دیگری نیز مثل استفاده از فیلم های پلاستیکی سیاه، تور های سایه دهی و سایر موارد به تدریج رواج پیدا کرده اند که می توانند جایگزین روش های سنتی پایه دهی شود.

بعد از کاشت، یک لایه به ضخامت ۵-۳ سانتیمتر کاه گندم یا سایر کاه ها در سطح بستر زنجبیل پخش می شود. به این منظور حدود ۴۵۰۰-۳۰۰ کیلوگرم کاه گندم در هر هکتار نیاز است. این روش موجب صرفه جویی در نیروی انسانی و هزینه می شود، انجام آن آسان است و همچنین تاثیر بهتری در کاهش دما و نگهداری آب خاک نسبت به سایه دهی در بالای سطح زمین دارد.

این کار میکروکلیمای مزرعه را بهبود بخشیده و رشد و نمو گیاه را تحریک می کند، بنابراین عملکرد را افزایش می دهد. البته عیب این روش این است که کاه ها سبک وزن بوده و به راحتی توسط باد جابجا می شوند.

 مالچ دهی توسط فیلم پلاستیکی سیاه

این روش سایه دهی، به صورت کشیدن دو لایه فیلم پلاستیکی سیاه محکم بالای پشته برای پوشش بعد از کشت می باشد. اگر پشته با فیلم شفاف بعد از کشت در اواسط فروردین پوشانده شود، باید یک لایه فیلم پلاستیکی سیاه در اواسط اردیبهشت روی فیلم شفاف قرار گیرد که کمی زیر خاک برده شود تا توسط باد جابجا نشود.

یک پهنای فیلم می تواند برای پوشش دو ردیف (در صورتی که عرض فیلم، ۱/۱ تا ۱/۲ متر باشد) یا چهار ردیف (اگر عرض فیلم، ۲/۴ متر باشد) استفاده شود.

مالچ فیلم تاثیر بهتری روی کاهش دمای خاک و حفظ رطوبت خاک نسبت به روش قبلی دارد و گیاهان قوی تری رشد می کنند. در این روش عملکرد افزایش یافته، هزینه نیز کاهش یافته و از نظر اقتصادی مقرون به صرفه می باشد. به دلیل همین اثرات مثبت، مالج فیلم پلاستیکی جهت رشد زنجبیل بیشتر رایج است.

سایه دهی با پوشش بایستی اواسط اردیبهشت انجام شود و طی اوایل تا اواسط شهریور حذف شود، زیرا در آن زمان هوا سرد شده و شدت نور به تدریج کاهش می یابد و گیاهان وارد مرحله ارشد فعال می شوند در این مرحله، تیلرها به سرعت گسترش یافته و شروع به سایه اندازی روی هم می کنند.

اگر مالچ به موقع حذف نشود، در بسیاری موارد، موجب کمبود نور خورشید شده و اثرات مضری روی گسترش سطح برگ، رشد و عملکرد می گذارد.

سایر روش های مالچ دهی

علاوه بر فیلم های پلاستیکی از مواد دیگری نیز برای مالچ دهی بسترهای کشت زنجبیل استفاده می شود، مثل پوشاندن بسترها با ضایعات شاخ و برگ های درختان جنگل، پوشال (کاه). چمن ها و برگ های سبز و سایر باقیمانده های گیاهی که در اکثر نقاط به ضخامت ۱۰-۸ سانتیمتر صورت می گیرد.

فواید مالچ دهی بستر های کشت زنجبیل

مالچ دهی بسترهای کشت زنجبیل با برگ های سبز مهم بوده و انجام آن در کشت زنجبیل ضروری می باشد. مالچ دهی بسترها با برگ های سبز و ضایعات آلی موجب جلوگیری از فرسایش خاک و از هم پاشیدن خاک به علت باران سنگین می شود.

این کار همچنین مواد آلی به خاک افزوده و موجب کنترل رشد علف های هرز و حفظ رطوبت و نرمی خاک می گردد. اولین مالچ دهی در زمان کاشت با برگهای سبز ۱۲-۱۰ تن در هکتار صورتمی گیرد. مالچ دهی بعدی در دوره های ۴۵ و ۹۰ روز پس از کاشت با ۷/۵ تن در هکتار، بلافاصله بعد از وجین، کاربرد کودها و خاکدهی، انجام می شود.

مالچ دھی، جوانه زنی و رشد گیاهان را از طریق افزایش ارتفاع و تعداد تیلرها بهبود می بخشد. استفاده از مالچ برگ بلافاصله بعد از کشت و ۶ هفته بعد از آن، حتی در بعضی مواقع ۲۰۰ ٪ افزایش در عملکرد را نسبت به محصولی که پوشش دهی نشده، موجب شده است.

در زمین های مسطح و هموار، مالچ دهی محصول با ۳۰ تن در هکتار لایه ای از برگ های سبز توصیه می شود. بلافاصله پس از کشت، بسترها با ۱۵ تن در هکتار برگ سبز، و بعد از آن در دو تکرار ( ۴۵ – ۶۰ و ۱۲۰-۹۰ روز پس از کشت) با ۷/۵ تن در هکتار باید مالچ دهی انجام گردد.

انجام وجین در بستر های کاشت زنجبیل

زنجبیل در مرحله نهالی به کندی رشد می کند و این مرحله مصادف با فصل بارانی است و از این رو علف های هرز به شدت رشد می کنند و زنجبیل نمی تواند با علف های هرز رقابت کند. از سوی دیگر ریزوم زنجبیل برای رشد مناسب به خاک نرم و زهکشی مناسب نیاز دارد.

بنابراین وجین و میانه کاری ضروری است. اگر وجین به موقع انجام نشود عملکرد گیاه به شدت کاهش می یابد. وجین بلافاصله قبل از کوددهی و مالچ دهی صورت می گیرد. ۲-۳ بار وجین بسته به شدت رشد علف های هرز لازم است. اولین وجین ۶-۴ هفته بعد از کاشت صورت می گیرد.

حذف علف های هرز قبل از هر بار مالچ دهی باید انجام شود. علفکش هایی مانند: نیتروفن و کلوموکسیفن جهت از بین بردن علف های هرز در مزرعه زنجبیل استفاده می شوند.

خاک دهی بستر کاشت زنجبیل

برای نمو مناسب ریزوم زنجبیل و همچنین برای جلوگیری از قرار گرفتن ریزوم ها در معرض هوا و آفتاب و همچنین تامین میزان کافی خاک برای نمو مناسب ریزوم ها، عمل خاکدهی پای بوته انجام می شود. این کار ۴۵ و ۹۰ روز بعد از کاشت، بلافاصله بعد از وجین و کاربرد کودها و همچنین در طی مالچ دهی اول صورت می گیرد.

این عمل حدودا در اوایل پاییز انجام شده و با برداشتن خاک از پشته ها و برگرداندن آن پای گیاه، جوی قبلی را به روی پشته بر می نتیجه این کار، پشته ها به تدریج عریض گردانند.

بعد از آن این عمل برای بار دوم و سوم نیز در ترکیب با آبیاری انجام می شود. در نتیجه این کار پشته ها عریض و پهن می شوند. این عمل، برای رشد و نمو ریزوم و گسترش کامل آن، شرایط را مطلوب کرده و خاک حاصلخیز، نرم و مرطوب ایجاد می کند.

آبیاری بستر های کاشت زنجبیل

همان طور که قبلا ذکر شد، ریشه های زنجبیل کوتاه و گوشتی بوده و نیاز به رطوبت بالای خاک برای رشد دارد، از این رو اغلب به آبیاری نیاز دارد، البته به شرایط غرقابی حساس می باشد. بنابراین ابیاری بایستی بر اساس نیازهای آبی محصول برای اطمینان از رشد قوی و سالم انجام گیرد.

به منظور افزایش میزان جوانه زنی و اطمینان از اینکه نهال ها به خوبی جوانه بزنند، معمولا مزرعه قبل از کشت آبیاری می شود و آبیاری تا ظهور نهال ادامه می یابد. اگر میزان آب خاک کم باشد، اولین آبیاری باید هنگامی که ۷۰٪ نهال ها بیرون آمده (معمولا ۳۰-۲۵ روز پس از کشت) انجام شود.

در مرحله نهالی گیاهان کوچک هستند، آهسته رشد می کنند و نیاز آبی کمتری دارند. در مناطقی که مرحله نهالی مصادف با فصل خشک است (در بهار یا شروع تابستان)، آبیاری باید تا حد حفظ رطوبت خاک در میزان ۷۰٪ انجام شود. در مناطقی که دما کمتر بوده و میزان بارندگی در طول دوره نهالی بالاست، باید زهکشی عمیقی صورت بگیرد.

در این بخش ها پس از دوره نهالی، دمای هوا در دوره بعدی افزایش می یابد و بسته به بالا بودن رطوبت خاک بایستی برنامه آبیاری تنظیم شود. در شمال چین رشد رویشی فعال هم زمان با آغاز پاییز است که در این مرحله تیلرها و برگ های بیشتری تولید شده و ریزوم ها شروع به گسترش می کنند.

در این مرحله گیاهان نیاز به آب دارند. به منظور تامین نیازهای آبی در طول فصل رشد، آبیاری باید طوری باشد که رطوبت نسبی خاک در حد ۸۰-۷۰٪ حفظ شود.

کاربرد کودها در  رشد و نمو زنجبیل

دوره رشد و نمو زنجبیل طولانی است، از این رو نیاز به تغذیه کودی زیادی دارد. بنابراین علاوه بر کودهای پایه، طی مراحل رشد و نمو نیز نیاز به کوددهی دارد. نیازهای کودی در دوره های مختلف، متفاوت است. بنابراین مقدار مناسب کوددهی باید در هر مرحله بر اساس نیاز محصول صورت بگیرد.

کوددهی در مراحل مختلف به شرح زیر انجام می شود:

– در مرحله جوانه زنی، نیاز کودی بسیار پایین است، زیرا گیاه عمدتا با استفاده از مواد ذخیره ای تغذیه کرده و رشد می کند.

– در مرحله نهالی هم نیاز کودی کم است، ریشه ها هنوز گسترش نیافته اند و ظرفیت جذب آن ها هنوز پایین است.

– عموما افزودن کودها به صورت سرک و در طی فصل، تا زمانی که گیاه به ارتفاع ۳۰ سانتیمتر برسد و دارای یک یا دو تیلر باشد، مورد نیاز نیست. پس از رسیدن به این مرحله، می توان ۳۰۰ کیلوگرم در هکتار سالوولاتیل یا فسفات آمونیوم افزود.

– با شروع پاییز که رشد رویشی گیاه افزایش پیدا کرده و گیاه وارد مرحله رشد فعال می شود، نیاز بیشتری به کود دارد. در این صورت ترکیبی از کودهای آلی به میزان ۱۱۲۵-۶۵۰ کیلوگرم در هکتار استفاده می شود.

آموزش کود دهی بسترهای زیر کاشت زنجبیل

روش عملی که در بسیاری نقاط جهت کوددهی زنجبیل انجام می شود بدین صورت است؛ بعد از حذف مالچ کاه، یک کانال به عمق حدود ۱۵ سانتیمتر در طرف شمال هر جوی (در روش سنتی) یا طرف شرق (جوی جنوبی – شمالی) حفر می کنند، کود در گودال پخش شده و با خاک پوشش داده شده و سپس آبیاری انجام می شود.

حدود اواخر شهریور، نمو ریزوم فعال می شود. برای اطمینان از تغذیه کافی برای نمو ریزوم ها افزودن کودهای آلی به میزان ۷۵۰-۴۵۰ کیلوگرم در هکتار در این زمان توصیه می شود. در زمان کاشت، کود گاوی کاملا پوسیده یا کمپوست به میزان ۳۰-۳۵ تن در هکتار به صورت پخش روی بستر قبل از کاشت، با کاربرد در حفره هایی در زمان کاشت توصیه می شود.

میزان توصیه شده کود برای زنجبیل عبارت است از ( ۷۵: ۵۰ : ۵۰ کیلوگرم در هکتار در سال)، به صورت: ۷۵ کیلوگرم ازت (به صورت سرک؛ ۳۷/۵ کیلوگرم ۴۵ روز پس کاشت و ۳۷/۵از کیلوگرم نیز ۹۰ روز پس از کاشت)، ۵۰ کیلوگرم P2o5 به صورت کود پایه قبل از کاشت و ۵۰ کیلوگرم در هکتار K2o (به صورت سرک؛ ۲۵ کیلوگرم ۴۵ روز پس از کاشت و ۲۵ کیلوگرم نیز ۹۰ روز پس از کاشت) می باشد. بعد از هر بار کوددهی، بسترها خاکدهی می شوند.

پرورش زنجبیل تحت شرایط سایه

در صورت پرورش زنجبیل تحت شرایط سایه، تغذیه پتاسیم نقش مهمی در افزایش عملکرده کیفیت گیاه می تواند ایفا کند. اگرچه کمبود ریزمغذی ها در این محصول کمتر گزارش شده است، اما علاوه بر ازت، فسفر، پتاسم، کلسیم و منیزیوم، استفاده از عناصر ریزمغذی برای مناسب زنجبیل ضروری است. ریزمغذی ها نقش مهمی در کنترل بیماری و همچنین افزایش عمر پس از برداشت محصولا ادویه ای مانند زنجبیل ایفا می کنند، عنصر روی (Zn) در زنجبیل نیز از جمله عوامل توجه در ارتباط با کوددهی آن است.  در خاک های دارای کمبود روی، کاربرد کود روی ی کیلو روی در هکتار (۳۰ کیلوگرم سولفات روی در هکتار) عملکرد خوبی را موجب می شود با توجه به کمبود روی در ۴۹٪ خاک های آنالیز شده از مناطق مختلف هند، به کار ۵-۶ کیلوگرم در هکتار روی، عملکرد ریزوم افزایش یافته و حداکثر عملکرد به دست می آید.

استفاده از روی در بالاترین میزان (۴/۵ کیلوگرم در هکتار) موجب افزایش عملکرد کم کیفی محصول می گردد. جهت تقویت تغذیه گیاه زنجبیل توسط روی، کاربرد ۳۰ کیلوی سولفات روی موجب افزایش ۲۳/۹٪ عملکرد می شود. کاربرد کود بور نیز به میزان بیش از ۳ کیلوگرم در هکتار، موجب افزایش ارتفاع گیاه، تعداد برگ ها، تعداد انگشت ها، اندازه انگشت، وزن انگشت و عملکرد ریزوم می شود. کاربرد ۱۵ کیلوگرم بوراکس نیز عملکرد را به میزان ۱۲/۱ ٪ افزایش می دهد. همچنین استفاده ترکیبی از کودهای سولفات روی و بوراکس، ۳۸/۹ % افزایش عملکرد را موجب می شود.

این امر علاوه بر عملکرد ریزوم، میزان اسانس را نیز تحت تاثیر قرار می دهد، طوری که میزان اسانس زنجبیل در صورت استفاده از کود کامل ۲/۳٪ است که در صورت عدم استفاده از ازت، فسفر و پتاسیم، به ترتیب به مقادیر ۱/۷، ۲/۱ و ۲/۱ ٪ کاهش می یابد.

در زمین هایی که کشت زنجبیل توسط مقادیر بالایی از کود دامی آلی و مالچ برگ سبز صورت می گیرد، معمولا به تغذیه تکمیلی توسط عناصر ثانویه و ریزمغذی ها نیاز چندانی نیست.  در زمین هایی که دارای اسیدیته و میزان آهک بالا بوده و آهن بخوبی توسط گیاه جذب نمی شود، کلروز برگ ها را با کاربرد ترکیبی سایه و کوددهی کاهش داده و در نتیجه موجب بهبود رشد و عملکرد زنجبیل می شوند. با این کار، ارتفاع گیاه و تعداد تیلرهای ریزوم ها نیز افزایش می یابد.

کشت توام و تناوب کاشت زنجبیل

زنجبیل به عنوان محصول تک کشتی یا در تناوب با سایر محصولات استفاده می شود. به طور کلی این گیاه یک محصول موفق در سیتم های چند کشتی به شمار می رود.

در سیستم چند کشتی با سبزیجاتی نظیر کلم، لوبیا، خیار، غلات (ذرت)، دانه های روغنی (سویا و آفتابگردان و با محصولاتی نظیر تنباکو و نارگیل)میانه کاری می شود. همچنین در هند، به عنوان محصول دوم در باغات نارگیل، قهوه، مرکبات و شالیزارهای برنج مورد کشت و کار قرار می گیرد.

از جمله محصولاتی که معمولا با زنجبیل به صورت متناوب کشت می شوند، می توان برنج، کاساوا، کنجد، ذرت، تمبر هندی، پیاز، سیر، ، نیشکر، موز و برخی از سبزیجات را نام برد. بسته به شرایط و قابلیت استفاده زمین، پرورش دهندگان زنجبیل اغلب تناوب کشت محصول را در دوره های یک تا چهار ساله انجام می دهند.

البته باید توجه کرد که از تناوب کشت زنجبیل با گوجه فرنگی، سیب زمینی، فلفل و بادام زمینی باید خودداری کرد، زیرا این گیاهان میزبان قارچ (Ralstonia solanacearum) می باشند که باعث پژمردگی زنجبیل می شود.

پس از برداشت زنجبیل، پرورش دهندگان اغلب از گیاهان پوششی مانند یولاف، جو، اور کوم، ذرت و کلم در زمستان برای شکستن چرخه تولید آفات و بیماری های مختص زنجبیل استفاده می کنند.

فواید کاشت بدون خاک زنجبیل(کشت هیدروپونیک زنجبیل)

زنجبیل عموما به عنوان یک گیاه گرمسیری کشت شده و به طور سنتی کشت آن در زمین صورت می گیرد. همانند سایر گیاهان گرمسیری، زنجبیل نیز به انواع بیماری های خاکزی و نماتودها مبتلا می شود. کشت این گیاه در سیستم های کشت بدون خاک شامل هیدروپونیک (آبکشت و آئروپونیک) (هواکشت) منجر به تولید زنجبیل های عاری از نماتد و حشرات شده و می توان زنجبیل را طی فصل زمستان در گلخانه تولید کرد.

در مقایسه عملکرد و کیفیت زنجبیل در دو کشت مزرعه ای و سیستم هیدروپونیک گلخانه ای (کشت در بسترهای۰/۳*۱/۳۵ متری حاوی محیط کشت پرلیت دانه درشت)، محققین به نتیجه بهتری در سیستم هیدروپونیک دست یافته اند. با توجه به برآورد نهایی انجام گرفته، می توان گفت که در مجموع تولید به روش هیدروپونیک، به علت کاهش بقای بیماری ها، حشرات و کنترل علف های هرز، هزینه کمتری در بر دارد.

کراتکی کشت هیدروپونیک زنجبیل را بدون استفاده از متیل بروماید به صورت آزمایشی در زیر تونل پلاستیکی به ابعاد ۵ *۴۳* ۴۳ سانتیمتر با بستر کشت شامل پیت، ورمیکولیت و پرلیت که توسط تانک های دارای محلول غذایی به سیستم باز و غیر چرخه ای متصل بودند، انجام داد.

نتایج حاصل از کشت زنجبیل در سیستم هیدروپونیک

نتایج حاصل از کشت زنجبیل در سیستم هیدروپونیک با کشت ریزوم ها در پرلیت، در پیت پرورش ماس اسفاگنوم و بدون بستر کشت با سیستم حرارت دهی تحتانی، نشان می دهد که گیاهان پرورش یافته در پرلیت سریعتر از بقیه به رشد نهایی رسیده اند. همچنین در سیستم کشت ایروپونیک که بدون بستر انجام می گیرد، امکان مشاهده چگونگی رشد و نمو ریشه ها در بیش از سه ماه و عکسبرداری چگونگی رشد ریشه های زنجبیل وجود دارد. در این روش محلول غذایی به صورت مه پاش به ریشه ها پاشیده می شود. نتایج نشان داده است در صورت استفاده از بیت به عنوان محیط کشت، بیماری های زیادی در محیط ریشه توسعه می یابد. بنابراین پرلیت به عنوان محیط رشد ریزوم ها انتخاب شده و محلول غذایی با دمای ۲۵ درجه سانتیگراد موجب تولید ریزومهای ۵۰%بزرگتر می شود.

حتی برخی تحقیقات نشان داده اند که عملکرد زنجبیل در سیستم هیدروپونیک نزدیک به دو برابر سیستم کشت خاکی در مزرعه است.

آموزش کاشت درون گلخانه ای زنجبیل

برای انتخاب ریزوم بذری برای کاشت، بذور قوی و مناسب باید از گیاهان سالم و قوی انتخاب شوند و یا در صورت تهیه از فروشگاه ها، برای شستن و از بین بردن هرگونه ماده بازدارنده جوانه زنی و رشد ریزوم که ممکن است فروشندگان اضافه کرده باشند، ریشه ها به مدت چند ساعت قبل از کشت در آب نیم گرم خیسانده می شوند.

برای شروع، ریزوم زنجبیل که دارای تعداد مناسب جوانه سالم و قوی است، در گلدان بزرگ کم عمق که حاوی یک قسمت ماسه و یک قسمت خاک گلدان است، کاشته می شود. اغلب از گلدان های ۳۵ سانتیمتری که سه چهارم آن با خاک پر شده، استفاده می شود.

قطعات ریزوم درون گلدان به صورت افقی، با فاصله ۵ یا ۷/۵ سانتیمتر از هم قرار می گیرند و سپس روی آن ها به ضخامت ۲/۵ سانتیمتر با خاک پوشانیده می شود. همانطور که قبلا ذکر شد، زنجبیل کمی سایه را ترجیح می دهد. همچنین تا زمان جوانه زنی باید مراقب بود که رطوبت خاک حفظ شود.

زمان رسیدگی و برداشت محصول زنجبیل

عامل تعیین کننده زمان برداشت، عمر برگ ها و اندازه ریزوم است. فرآیند طبیعی رسیدگی محصول معمولا ۱۰-۸ ماه بعد از کشت شروع می شود. به طور کلی برداشت زنجبیل پس از زرد شدن برگ ها و خشک شدن و افتادن ساقه صورت می گیرد.  در این مرحله، ریزوم دارای پوسته سفت بوده و به راحتی با شستن یا دستکاری ساییده نمی شود. البته در برخی مناطق زنجبیل زودتر از موقع برداشت می شود که از ۳-۲ هفته قبل از برداشت، شاخ و برگ های گیاه را قطع کرده و سپس ریزوم ها را برداشت می کنند.

این کار موجب برداشت آسان تر می شود. در این صورت موقع شستشو باید مراقب بود چون پوست زنجبیل جوانتر بوده و بیشتر در معرض آسیب است. برداشت محصول از حدود آبان آغاز شده و ممکن است تا دی ماه نیز طول بکشد. زمان برداشت بر اساس نوع استفاده از گیاه تعیین می شود. اگر ریزوم ها برای استفاده به عنوان سبزی یا برای تهیه محصولاتی مثل ترشی، شیرینی ها و مربای زنجبیل برداشت می شود، باید زمانی که زنجبیل جوانتر است، قبل از مرحله گلدهی که ریزوم زرد یا قهوه ای بوده و خیلی فیبری نیست برداشت صورت گیرد.

برداشت زنجبیل خشک

که در بعضی نقاط این کار ۵-۴ ماه بعد از کشت انجام می گیرد. این نوع زنجبیل جوان معمولا از ۲/۵ تا ۳/۵ سانتیمتری محل اتصال ساقه به ریزوم قطع می گردد. برای دستیابی به محصول تازه خوری زنجبیل، برداشت از ماه ششم صورت می گیرد. جهت استفاده به عنوان زنجبیل خشک، محصول ۸ ماه پس از کاشت، زمانی که برگ ها زرد شده، و شروع به خشک شدن تدریجی می کنند، برداشت می شوند. کاشت ارقام زودرس زنجبیل در مرداد آغاز شده و برداشت آن ها پس از ۶-۵ ماه، حدودا در نیمه اول اسفند صورت می گیرد. این ریزوم های زودرس نرم و لطیف می باشند زیرا میزان فیبر کمی داشته (۴۵-۳۵ فیبر) و ترجیحا برای فرآوری صنایع قنادی به کار می روند.

برداشت دیر هنگام این ارقام از اردیبهشت تا تیر صورت می گیرد. اولین برداشت در اردیبهشت ماه (تقریبا ۸۰ محصول) انجام می گردد. معمولا در این مرحله ریزوم فیبری نبوده و کمتر تحت تاثیر فوزاریوم و نماتد قرار دارد. دومین برداشت در تیرماه انجام می شود زمانی که ۲۰%باقیمانده محصول برداشت می شود. این زنجبیل بیشتر فیبری بوده و معمولا به شدت تحت تاثیر فوزاریوم و نماتد قرار گرفته است. در برداشت دیرهنگام، ریزوم ها کاملا رسیده بوده و بسیار فیبری شده اند. این ریزوم ها عملکرد بالاتری داشته و بیشتر تحت تاثیر آفات و بیماری های ناشی از نگه داشتن طولانی مدت روی زمین قرار گرفته است.

برداشت به صورت دستی و سنتی

در روش برداشت به صورت دستی و سنتی، در ابتدا ریزوم ها به دقت با بیلچه یا چنگک بیرون آورده شده و سپس از برگ های خشک شده، ریشه ها و خاک چسبیده به ریزوم ها، پاکسازی میشود. برای تولید زنجبیل خشک جهت به دست آوردن اسانس یا عصاره اولئورزین، برداشت ۹-۸ ماه پس از کشت صورت می گیرد. همچنین در ارتفاعات و مناطق سردتر و تحت آبیاری، برداشت دیرتر (۹-۸ ماه پس از کشت) انجام می شود.

در نیجریه زنجبیل ۱۰ ماه پس از کشت آماده برداشت است و نیاز دارد ۳-۲ هفته در مزرعه بماند. پس از رسیدن محصول، نباید برداشت به تاخیر بیفتد، زیرا در صورتی که محصول رسیده طی ۳-۴ ماه برداشت نشود، رشد جدیدی را شروع کرده و کیفیت محصول کاهش می یابد. به تاخیر انداختن برداشت تا زمان از بین رفتن برگ ها توصیه نمی شود، زیرا این کار باعث کاهش کیفیت ریزوم، افزایش میزان فیبره محدود کردن دوره انبارداری و افزایش میزان جوانه زنی می گردد.

انواع برداشت زنجبیل بر اساس کاربرد آن

همانگونه که ذکر شد، برداشت زنجبیل بر اساس کاربرد آن صورت می گیرد، به عنوان مثال اگر بخواهیم ریزومی که به عنوان بذر کشت شده از گیاهان تازه جدا کنیم، زمان آن قبل از بروز سرما یا بعد از استقرار کامل گیاه می باشد.  روش کار به این ترتیب است: زمین را در روز آفتابی آبیاری کرده و خاک را مرطوب می سازند. روز بعد با کمک یک بیل باریک، تکه های بامبو را در قسمت کناری ریزومها وارد کرده و به طرف بالا فشار می دهند تا محل اتصال زنجبیل بذری و زنجبیل تازه بریده شود. سپس خاک قرار می دهند.

همچنین می توان خاک سطحی را کنار زد و زنجبیل بذری را مستقیما بقیه گیاه را در برداشت و سپس ریزوم ها را با خاک پوشاند. معمولا با این کار ریشه آسیب می بیند و احتمالا منجر به آلودگی توسط پاتوژن ها می شود. از این رو این روش برداشت زنجبیل بذری قبل برداشت گل گیاه و ریزوم ها توصیه نمی شود.

تاثیر زمان برداشت بر کیفیت محصول

معمولا به منظور استفاده از زنجبیل در صنایع فرآوری مثل شیرینی های زنجبیلی و ترشی زنجبینی، ریزوم ها را قبل از رسیدن به حد نهایی رشد، هنگامی که زنجبیل تازه و لطیف است و اصطلاحا زنجبیل ترد می گویند، برداشت می کنند. در این مرحله میزان آب ریزوم بالا بوده، بافت ریزوم لطیف و میزان فیبر کمتر و تندی کمتری نیز دارد. البته ریزوم هنوز زیاد گسترش یافته و حجم زیادی پیدا نکرده، از این رو عملکرد پایین است.

همان طور که قبلا نیز ذکر شد، از آنجا که زنجبیل نمی تواند یخبندان را تحمل کند، بایستی قبل از اولین یخبندان، برداشت شود. ۴-۳ روز قبل از برداشت، مزرعه آبیاری شده و خاک مرطوب می شود، سپس کل گیاه توسط بیل یا ابزار دیگر بیرون آورده می شود. گل و لای را جدا کرده، ساقه ها را از انتها شکسته یا حذف می کنند و ریشه های به دست آمده را تمیز می کنند و به عنوان زنجبیل تازه روانه بازار مصرف می شود.

مقالات مرتبط

۱۰ خاصیت دارویی و درمانی روغن ریشه زنجبیل – روغن ریشه زنجبیل

راه و روش های نگهداری زنجبیل تازه در منزل – نگهداری زنجبیل تازه

تداخل دارویی زنجبیل : تداخل دارویی زنجبیل با داروهای شیمیایی – تداخل دارویی زنجبیل

آشنایی با زنجبیل و تأثیر شگفت انگیز این گیاه بر فشار خون – زنجبیل و تأثیر آن بر فشار خون