نقش پدیده آللوپاتی در تناوب زراعی

​

 ​

تعریف آللوپاتی

در علم گیاهی، آللوپاتی یا دگرمسمومی را جنگ شیمیایی بین گیاهان تعریف کرده اند. در سال ۱۹۳۷ مولیچ اثر متقابل بیوشیمیایی بین گیاهان را آللوپاتی نامید. بدین ترتیب که پدیده آللوپاتی در تناوب زراعی ترکیبات شیمیایی متنوع توسط اندام های مختلف گیاهی تولید شده و میتواند بر رشد سایر گیاهان اثر بازدارنده داشته باشد. این پدیده به دو صورت رخ میدهد:

۱- آللوپاتی واقعی: ماده فعال از یکی از اندامهای گیاه تولید شده و روی سایر گیاهان تاثیر می گذارد.

۲- آللوپاتی کاربردی: ماده شیمیایی تولید شده فعال نبوده بلکه به مرور زمان در اثرفعالیت میکروارگانیسم ها فعال می شود.

گیاهان ترکیبات آللوپاتیک را به اشکال مختلف آزاد می کنند:

١- گاز: به طوری که در گونه های Salvia reflexa مریم گلی و درمنه دیده میشود.

٢- ترشحات ریشه ای: به طوری که در گونه های سورگوم و مرغ دیده می شود.

۳- در برگ و ساقه: به طوری که در گونه گاوپنبه دیده میشود.

مواد شیمیایی برخوردار از خاصیت آللوپاتی :

علف کش های ساخت طبیعت

امروزه ثابت شده که ترکیبات آللوپاتیک ابزاری کارآمد در مدیریت علفهای هرز هستند. این ترکیبات به عنوان متابولیت های ثانویه و در مقادیر زیاد در گیاهان ساخته شده و از نظر ماهیت شیمیایی تنوع فوق العاده ای را نشان میدهند.

این ترکیبات پس از آزادسازی در طیف وسیعی از فرآیندهای متابولیک ایفای نقش می کنند. عوامل متعددی بر میزان سمیت آنها مؤثر است از قبیل میزان غلظت، سرعت انتشار و شرایط اقلیمی و محیطی. علاوه بر آن کمیت و کیفیت این ترکیبات تابعی از سن گیاه، رقم، اندام گیاهی تولید کننده و فصل سال می باشد.

در یک بررسی مشخص شد که تنش های زیستی (بیماری ها، حشرات آفت و علفخواران) و غیر زیستی (نامناسب بودن دما، میزان مواد غذایی و آب) در افزایش ترکیبات آللوپاتیک در گیاهان نقش به سزایی دارند.

به طور کلی ترکیبات آللوپاتیک سنتز شده به وسیله گیاهان در مقایسه با علف کشهای مصنوعی از جنبه های متعددی متمایز هستند که برخی از آنها عبارتند از:

۱- معمولا ساختار پیچیده تری داشته و تنوع ساختاری فوق العاده ای را نشان می دهند.

۲- دارای وزن مولکولی بالا بوده و معمولا فاقد اتم های هالوژن مانند کلر و برم و یا فلزات سنگین که ماندگاری زیادی در محیط زیست دارند هستند.

۳- در مقایسه با علف کشهای مصنوعی نسبت بالاتری از اکسیژن و نیتروژن دارند.

۴- مکانهای هدف آنها در داخل گیاه متعددتر و معمولا متفاوت با مکانهای هدف علف کش های مصنوعی است.

۵- از نظر زیست محیطی ایمن بوده و به سرعت در محیط تجزیه می شوند.

۶- برخلاف علف کشهای مصنوعی، تولید این ترکیبات نیاز به صرف انرژی های وابسته به سوخت های فسیلی که در زمره منابع غیر قابل تجدید انرژی به شمار می روند نیست (جهت تولید یک کیلوگرم آفت کش به طور متوسط حدود ۷۵۰۰۰ کیلوکالری انرژی مصرف می شود).

به طور کلی این ترکیبات آللوپاتی مکانیسم های عمل متنوعی داشته و بر فرآیندهای مختلف گیاهی مانند فتوسنتز، تنفس، سنتز آنزیم ها مانند آمیلاز، سنتز کلروفیل، سنتز پروتئین، جوانه زنی و غیره تاثیر می گذارند. نکته قابل توجه در مورد بسیاری از این ترکیبات انتخابی عمل کردن آنهاست بدین ترتیب که، می توانند بر روی برخی از گیاهان تاثیر منفی گذاشته در صورتی که بر روی سایر گونه ها بی تاثیر باشند که این مسئله امکان کاربرد آنها در مدیریت علفهای هرز در اکوسیستم های کشاورزی را افزایش میدهد.

برای خواندن ادامه مطلب نقش پدیده آللوپاتی در تناوب زراعی کلیک کنید.

​