تعریف زخم بستر
آسیب دیدن بافت های بدن همچون درم، ایپدریم، ماهیچه و پوست در اثر قرار گرفتن در فشار دراز مدت برای یک یا چند نقطه از بدن زخم بستر گفته می شود. به زبان ساده تر می توان گقت: خوابیدن به مدت طولانی در وضعیت ثابت، سائیدگی در صندلی یا بستر، استفاده از لگن بیمار نامناسب و یا کشیدگی با ملحفه می تواند به بخشی از پوست و بافت های بدن آسیب برساند.
علائم زخم بستر
تشکیل زخم بستر از چهار مرحله میگذرد. در مراحل اول شدت آن کم بوده و در مراحل بعدی شدت آن بیشتر میشود. این مراحل بترتیب عبارتند از
مرحله اول
- پوست سالم است
- در کسانی که رنگ پوستشان روشن است پوست قرمز شده و وقتی با انگشت به آن فشار میاوریم سریع سفید نمیشود.
- پوست ممکن است دردناک، سفت، نرمتر از معمول، سردتر یا گرم تر از معمول شود.
مرحله دوم
- لایه رویی پوست ( اپیدرم) از بین میرود
- یک زخم کمی فرو رفته به رنگ صورتی یا قرمز در محل تشکیل میشود.
- ممکن است در محل تاول تشکیل شود.
مرحله سوم
- چربی زیر پوست نمایان میشود
- زخم گود میشود
- ته زخم بافت مرده زرد رنگی هست.
- آسیب ممکن است به زیر پوست سالم هم نقب بزند
مرحله چهارم
- عضله، تاندون یا استخوان نمایان میشود
- کف زخم بافت مرده خشکیده هست
- آسیب وسعت یافته و به زیر پوست به ظاهر سالم هم گسترش یافته است.
زخم بستر در چه محل هایی بیشتر دیده میشود
در کسانی که مدت زیادی در بستر در حالت درازکش به پشت قرار گرته اند زخم بستر بیشتر در نواحی زیر دیده میشود
- پشت سر
- پشت استخوان های کتف
- پشت استخوان خاجی درست بین دو برجستگی باسن
- پشت پاشنه
در کسانی که مدت زیادی در حالت درازکش به شانه قرار گرفته اند زخم بستر ممکن است در نواحی زیر دیده شود
- کناره های سر
- گوشه لاله گوش
- روی برجستگی کناری لگن ( تروکانتر بزرگ)
- روی برجستگی کناری زانو ( پوست روی سر استخوان نازک نی)
- روی پوست قوزک خارجی
در کسانی که مدت زیادی در ویلچر مینشینند زخم بستر میتواند در محل های زیر تشکیل شود
- پشت استخوان خاجی درست بین دو برجستگی باسن یا روی برجستگی باسن
- پشت استخوان های کتف یا ستون مهره
- پوست روی ساعد یا ران در جاییکه روی صندلی تکیه میدهند
در هر کسی که مدت زیادی در بستر میخوابد یا در ویلچر مینشیند و نمیتواند وضعیت خود را بطور مرتب عوض کرده و خود را جابجا کند، جرئی از مراقبت روزانه وی، بررسی مکرر پوست نواحی ذکر شده برای دیدن علائم احتمالی تشکیل بد سور است. به محض دیدن علائم ذکر شده باید با پزشک تماس گرفت.
چه عواملی ریسک تشکیل زخم بستر را در یک فرد بیشتر میکنند
در هر کسی که زیاد حرکت نمیکند و نمیتواند به راحتی وضعیت خود را تغییر دهد ممکن است زخم بستر ایجاد شود. این بیحرکتی ممکن است به علل زیر ایجاد شود
- ضعف
- فلجی
- بیماری یا آسیبی که بیمار را مجبور میکند مدت زیادی دراز بکشد و بیمار به علت درد زیاد قادر به جابجا کردن خود نیست
- کما یا کاهش سطح احساس درد مثلا بر اثر مصرف زیاد داروهای ضد درد
علل دیگری که میتوانند احتمال ایجاد زخم بستر را افزایش دهند عبارتند از
- سن : پوست افراد مسن نازک تر، ظریف تر، با قابلیت کشش کمتر، خشک تر و شکننده تر از جوان ها است. در افراد مسن قدرت ترمیم و تکثیر پوست هم کمتر میشود.
- کاهش حس لمس : آسیب های نخاع یا دیگر بیماری ها یا آسیب های دستگاه عصبی میتواند موجب کاهش حس لمس و همراه با آن کاهش حس درد بیمار شود. به این ترتیب بیمار از تشکیل زخم بستر بی اطلاع مانده و فشار را به پوست ادامه داده و زخم گسترش میابد.
- کاهش وزن : در بیماری های مزمن و طولانی، کاهش وزن شدید میتواند موجب کم شدن حجم عضلات و چربی زیر پوستی شده و حالت بالشتک نرمی را که این بافت ها در زیر پوست ایجاد میکنند از بین میرود. در اثر آن پوست تحت فشار زیاد قرار گرفته و زخم میشود.
- تغذیه نامناسب : کم شدن دریافتی کالری، پروتئین، ویتامین، مواد معدنی و آب میتواند موجب از دست رفتن سلامتی پوست و مستعد شدن آن به زخم بستر شود.
- عدم کنترل ادرار و مدفوع : عدم کنترل ادرار میتواند موجب مرطوب شدن پوست شود و این میتواند پوست را مستعد به زخم بستر کند. آلودگی پوست به باکتری های مدفوع زمینه را برای عفونی شدن زخم بستر فراهم میکند
- پوست بشدت مرطوب یا بشدت خشک : هم پوستی که زیاد عرق کرده و مرطوب است و هم پوست خیلی خشک اصطکاک بیشتری با پارچه بستر داشته و احتمال ایجاد زخم بستر را بیشتر میکند.
- اختلال جریان خون : بیماری های گردش خون مانند دیابت به علت آسیب رساندن به تغذیه پوست میتوانند احتمال ایجاد زخم بستر را بیشتر کنند.
- سیگار : سیگار جریان خون پوست را کم کرده و اکسیژن خون را هم کم میکند. پس در سیگاری ها زخم بستر سریعتر تشکیل شده و دیرتر خوب میشود.
- اختلال حواس : بیمارانی که به علت بیماری یا مصرف دارو دچار اختلال حواس و اختلال در قوای شعوری میشوند کمتر خود را در بستر حرکت میدهند و در صورت تشکیا زخم بستر دیرتر متوجه آن میشوند.
- اسپاسم عضلات : اسپاسم عضلات یا حرکات غیر ارادی عضلات در بعضی بیماری ها میتواند موجب سایش زیاد پوست بر بستر و ایجاد زخم بستر شود.
عوارض زخم بستر چیست
بعد از تشکیل زخم بستر پس از مدتی عوارضی ایجاد میشود که مهمترین آنها عبارتند از
- عفونت پوست :پوست زخم شده پس از مدتی به علت رشد میکروب ها عفونی میشود. ترشحاتی از زخم خارج شده و زخم بسیار بد بو میگردد.
- عفونت استخوان و مفصل : عفونت پوست میتواند به استخوان و یا مفصل زیر آن گسترش یافته و موجب بروز عفونت در آنها شود.
- عفونت خون : باکتری هایی که در محل زخم بستر شروع به رشد و تکثیر میکنند میتوانند به جریان خون وارد شده و موجب عفونت سراسری در بدن و مرگ بیمار شوند.
- سرطان : اگر زخم بستر به مدت طولانی باقی بماند ممکن است در پوست آن محل نوعی سرطان پوست به نام Squamous cell carcinoma ایجاد شود
زخم بستر چگونه درمان میشود
زخم های بستر که در مراحل یک یا دو باشند با درمان مناسب میتوانند در عرض چند هفته بهبود یابند. درمان مراحل سوم و چهارم مشکل تر است.
در بیمارانی که به علت بیماری شدید و مزمن دیگر امید چندانی به زندگی ندارند فقط سعی در کاهش درد زخم بستر میشود. در درمان یک زخم بسر افراد زیر باید با هم همکاری داشته باشند
- پزشک معالج که مسیر کلی درمان را هدایت میکند
- متخصص جراحی ترمیمی
- پرستار ورزیده در درمان زخم
- فیزیوتراپ برای کمک به حرکات بیمار
- متخصص تغذیه برای بهبود وضعیت تغذیه بیمار
- متخصص ارتوپدی یا جراحی اعصاب در صورت لزوم
مراحل درمان زخم بستر عبارتند از
کم کردن فشار
اولین قدم در درمان زخم بستر صرفنظر از اینکه در چه مرحله ای باشد حذف فشار ممتدی است که موجب تشکیل زخم شده است. برای رسیدن به این هدف باید اقدامات زیر را انجام داد
- جابجایی مکرر بیمار : بیمار با زخم بستر باید مرتبا تغییر وضعیت داده شده و همچنین در وضعیت مناسب قرار گیرد. کسی که در روی صندلی چرخدار مینشیند باید هر ۱۵ دقیقه و کسی که دراز کشیده است باید هر یک ساعت یک بار وضعیت خود را عوض کند. پرستار بیمار میتواند در این کار به بیمار کمک کند. استفاده از وسایل خاص میتواند به بلند کردن و جابجا کردن بیمار بدون مالش زیاد به بستر کمک کند.
- سطوح حمایت کننده : استفاده از بالشت یا بالشتک ها میتواند به بیمار کمک کند تا در وضعیت مناسب قرار گیرد بطوریکه فشار زیادی به مجل زخم وارد نشود. از بالشتک های حاوی هوا یا آب میتوان در زیر محل هایی که زخم ایجاد شده است استفاده کرده تا فشار کمتری به آن وارد شود.
خارج کردن بافت آسیب دیده و مرده زخم بستر
برای اینکه بافت ها بهبود یابند باید اول از دست بافت های مرده رها شوند. برای انجام این کار از روش های گوناگونی استفاده میشود که عبارتند از
- عمل جراحی و خارج کردن بافت مرده از بدن
- وسایل شستشو تحت فشار یا حوضچه های با آب در حال چرخش یا استفاده از پانسمان های خاص که موجب کنده شدن بافت های مرده از زخم میشوند.
- استفاده از مواد شیمایی مخصوص که مانند آنزیم عمل کرده و بافت مرده را در خود حل میکنند.
تمیز کردن و پانسمان مرتب زخم بستر
برای ممانعت از عفونت باید زخم را تمیز نگه داشت. زخم مرحله یک را میتوان مرتب با آب تمیز و صابون ملایم شستشو داد ولی وقتی زخم ایجاد شده است شستشو باید با محلول سالین یا نمکی انجام شود.
پانسمان موجب خشک نگه داشتن زخم و ممانعت از ورود میکروب به آن میشود. انواع مختلف پانسمان بصورت گاز، ژل، فوم یا فیلم وجود دارند.
اقدامات دیگر
به بیمار داروهایی داده میشود تا شدت درد وی را کاهش دهد. در صورت عفونی شدن زخم به بیمار آنتی بیوتیک داده میشود. وضعیت تغذیه بیمار بهتر میشود.
ویتامین سی و روی به بهبود زخم کمک میکنند. در موارد اسپاسم عضلات از یک شل کننده عضلانی استفاده میشود.
درمان جراحی زخم بستر
گاهی اوقات زخم بستر آنچنان شدید شده و گسترش میابد که منطقه وسیعی از پوست از بین رفته و بافت های زیرین آن مانند استخوان و تاندون ها بدون حفاظ میمانند.
در این موارد ممکن است بدن نتواند بافت جدیدی را بر روی استخوان یا تاندون و بصورت جایگزین پوست بسازد. این بیماران معمولا نیاز به عمل جراحی دارند.
در این اعمال جراحی بافت های مرده و عفونی کاملا خارج شده و سپس با استفاده از روش های جراحی ترمیمی از پوست قسمتهای دیگر بیمار استفاده شده و روی استخوان یا تاندون ها پوشانده میشود.
چگونه از ایجاد زخم بستر با زخم فشاری پیشگیری کنیم
پیشگیری از ایجاد زخم بستر آسانتر و موثرتر از درمان آن است. موثرترین روش در پیشگیری از ایجاد زخم بستر تغییر وضعیت دادن مکرر بیمار است. این تغییر وضعیت دادن باید بصورت مکرر و مرتب باشد.
در حین تغییر وضعیت باید سعی کرد به پوست کشش و آسیبی وارد نشود و باید بدن را در وضعیت هایی قرار داد تا قسمت هایی که بیشتر در معرض زخم بستر هستند تحت فشار کمتری قرار گیرند.
پوست باید مرتبا تمیز شود. مرتبا دیده شود تا مبادا زخمی ایجاد شده و از نظر دور بماند. وضعیت تغذیه بیمار هم باید خوب باشد.
در تغییر وضعیت مکرر در ویلچر باید به نکات زیر توجه کرد
- بیماری که از ویلچر استفاده میکند باید هر ۱۵ دقیقه خودش و هر یکساعت با کمک دیگری وضعیت خود در ویلچر را تغییر دهد.
- اگر اندام های فوقانی بیمار به اندازه کافی قوی است باید مرتبا با کمک دست های خود و دستگیره های ویلچر کل بدن خود را از ویلچر بلند کند.
- بعضی انواع ویلچر میتوانند فشار را در قسمت های خاصی از بدن بهتر توزیع کنند و احتمال ایجاد زخم بستر را کاهش دهند.
- بعضی انواع بالشتک که با آب، فوم، ژل یا هوا پر میشوند میتوانند به توزیع بهتر فشار کمک کنند.
در تغییر وضعیت در بستر باید به نکات زیر دقت کرد
- حد اقل هر یکساعت یکبار باید وضعیت دراز کشیدن تغییر کند.
- در کسانی که قدرت اندام فوقانی آنها خوب است میتوانند با استفاده از میله ها و دستگیره هایی که از بالای سر بیمار در تخت آویزان است وضعیت خوابیدن خود را تغییر دهند.
- بعضی انواع بالشتک که با آب، فوم، ژل یا هوا پر میشوند میتوانند به توزیع بهتر فشار کمک کنند.
- نباید بالای سر تخت بیمار با بیش از سی درجه بالا آورد
- وضعیت درازکشیدن بیمار و استفاده از بالشتک ها را طوری در نظر میگیریم که قسمت های حساس به زخم بستر کمتر تحت فشار قرار گیرند.
- گاهی اوقات استفاده از تشک های مواج که فشار را در نقاط مختلف پوست مرتبا تغییر میدهند کمک کننده است.
دقت به نکات زیر در پیشگیری از ایجاد زخم بستر و گسترش آن موثر است
- پوست بیمار باید مرتبا با آب گرم و صابون ملایمی شسته و سپس خشک شود.
- پوست قسمت هایی را که ممکن است مرطوب شوند با پودر تالک خشک نگه میداریم. به پوست های خشک لوسیون میزنیم تا خشکی آنها کمتر شود.
- هر روز بطور مرتب باید پوست نقاطی را که بیشتر احتمال زخم بستر دارند بدقت وارسی کنیم.
- اگر بیمار کنترل ادار و مدفوع ندارد باید مانع از ریختن ادرار و مدفوع بر روی پوست شویم و پوست را خشک و تمیز نگه داریم.
- با تغذیه مناسب باید به اندازه کافی کالری، پروتئین، ویتامین، مواد معدنی و آب به بدن رسانده شود.
- اگر بیمار سیگار میکشد باید او را تشویق به کنار گذاشتن حداقل موقت آن کرد.
- یک فیزیوتراپیست خوب میتواند حرکاتی را به بیمار آموزش دهد تا وی بتواند با انجام آنها، عضلات قویتر و پوست بهتری داشته باشد. خون بیشتری به پوست برسد و اشتهای بیمار بهتر شود.
دستگاههایی برای جلوگیری از زخم بستر
مشخصات و ویژگی های تشک ها و بالشتک های زخم بستر
محصولات زخم بستر فشار را به روش های مختلفی از جمله مطابقت، جذب رطوبت و کاهش نیروی برشی، پخش می کنند. محصولات زخم بستر ویژگی های زیر را دارا می باشند.
انطباق
محصولاتی که از آب، هوا، ژل و سطح حبابی درست شده اند، با حرکات و شکل بدن انطباق می یابند.
پایداری و ثبات
بیمارانی که به سختی می توانند تعادل خود را روی ویلچر حفظ کنند ممکن است روی بالشتک هایی که منطبق به بدن می شوند احساس ناامنی کنند. هنگامی که بیماران بدن خود را روی صندلی جا به جا می کند، بالشتک نیز همراه او حرکت می کند.
فشار تحتانی
اگر بالشتک یا تشک خیلی نرم یا خیلی نازک باشد ممکن است فشرده شده و باعث تماس پوست با سطح زیرین می شود که دیگر خاصیت خود را ندارد.
نیروی برشی
بالشتک ها و تشک هایی که سطح بالن مانند یا تخم مرغی دارند می توانند با حرکت بدن جابه جا شوند که باعث کاهش فشار در سطح خارجی پوست می شود. بالشتک هایی که سرازیر هستند و به سمت بالا شیب دارند احتمال سر خوردن بیماران را کاهش می دهند و در نتیجه نیروی برشی کاهش می یابد.
گرما
همچنان که حرارت افزایش می یابد احتمال گسترش زخم بستر بیش تر می شود. آب و ژل به هدایت بیش تر گرما به خارج کمک می کند. ژل ممکن است برای بعضی از بیماران خیلی سرد باشد به نحوی که باعث کاهش متابولیسم سلول های تشکیل دهنده پوست شود که در نتیجه اکسیژن رسانی به پوست کاهش می یابد. بالشتک ها و تشک هایی که حباب دارند بهتر است برای بیمارانی که بدن آن ها خیلی گرم می شود و هوا نمی تواند جابه جا شود، استفاده نشوند. این تشک ها و بالشتک ها برای بیمارانی مناسب است که احساس سرما می کنند.
جذب رطوبت
رطوبت تولید شده بستگی به گرمای تولید شده دارد و رطوبت جذب شده بستگی به جنس کاور تشک یا بالشتک. رویه هایی که از نخ درست شده اند قابلیت جذب رطوبت را دارند. مواد نفوذ پذیر نسبت به بخار، مثل پلاتیلون (platilon) به هوا و بخار آب اجازه گردش می دهند که در نتیجه میزان عرق کردن به حداقل می رسد. آن ها عایق آب نیز می باشند که در صورت ریختن حجم زیادی از آب، تشک زیرین خشک باقی می ماند. مواد مصنوعی مثل نایلون و پلاستیک جاذب نیستند و باعث عرق کردن پوست می شوند.
خواص ضد حریق
بالشتک ها و تشک ها توسط مؤسسات استاندارد دستگاه های پزشکی در کند کردن آتش مورد آزمایش قرار می گیرند. این موضوع هنگامی اهمیت می یابد که بیمار نمی تواند خود را از روی ویلچر یا تشک جابه جا کند.
عایق آب بودن
تشک ها و بالشتک های عایق برای بیمارانی مناسب اند که مشکلات ادراری و خودداری دارند.
شستشو
بررسی کنید که آیا رویه بالشتک و تشک قابل شستشو و ضدعفونی باشد.
نگهداری
بعضی تشک ها و بالشتک ها نصب اولیه و یا نگهداری های ویژه نیاز دارند به نحوی که کاربر به تنهایی قادر به انجام آن ها نمی باشد. بهتر است وسیله ای انتخاب شود که نیاز به این گونه نگهداری ها نداشته باشد.
وزن
قابل حمل بودن برای آن دسته از بیمارانی که به طور مداوم نیاز به جابه جایی و حمل ویلچر دارند حائز اهمیت است. بعضی بالشتک ها که حاوی ژل و آب هستند سنگین بوده و به آسانی قابل حمل نیستند.
هزینه
تشک ها و بالشتک ها در قیمت هایی متفاوتی عرضه می شوند. معمولاً گران قیمت ها برای استفاده طولانی مدت و سلامت بیمار مناسب ترند.
انواع بالشتک ها
بالشتک ها با جریان تناوبی هوا
این ها از ردیف هایی از سلول های هوایی تشکیل شده اند که به طور متناوب با مدت زمان از پیش تعیین شده پر و خالی می شوند. به دین شکل فشار در نقاط مختلف بدن به طور دائم تغییر می کند. در یک نقطه فشار به طور کامل برداشته می شود و در نقاط دیگر فشار مضاعف می گردد. پر و خالی شدن توسط یک پمپ صورت می گیرد که معمولا مدت زمان پر و خالی شدن قابل تنظیم است.
بالشتک ها با جریان هوایی ثابت
این بالشتک ها با هوا پر شده اند و معمولاً نیازمند نگهداری منظم هستند تا چک شود میزان حجم باد مناسب است. هوا در بالون ها و راه ها جریان می یابد. این بالون ها سطح تماس را افزایش داده و باعث پخش شدن فشار می شوند و حرارت و رطوبت را جذب می کنند. باید در نظر داشت که هوای ساکن، سطح ثابتی را برای بیمار فراهم می کند در نتیجه بیمار نیاز به جابه جایی دارد.
بالشتک های فومی (اسفنجی)
چگالی یکنواخت و متفاوت
ویژگی این مورد به خاصیت الاستیسیته آن بر می گردد. در ضخامت ها، سایزها و چگالی های متفاوتی ارائه شده اند که بستگی به وزن بیمار دارد. این فوم ها در تماس با حرارت و اشعه ماورای بنفش فاسد می شوند و هر شش الی نه ماه یک بار باید تعویض شوند. برای افزایش طول عمر به طور منظم و هفته ای باید چرخانده شوند. فوم های با چگالی بالا بیش تر عمر می کنند. این بالشتک ها سبک وزن اند و نیاز به نصب اولیه ندارند. بعضی از آن ها را می توان تکه تکه کرد.
فوم های جدا از سطح
این فوم ها اجازه انطباق بیش تری می دهند و با جابه جا شدن همراه مریض اصطکاک و نیروی برشی را کاهش می دهند. آن ها همچنین تهویه بهتری را نسبت به سایر فوم ها مهیا می کنند به این صورت که فوم هایی که سطحی صاف دارند دمای پوست را افزایش می دهند.
فوم های شکل پذیر
فوم های حساس به حرارت با شکل پذیری کند نسبت به فوم های استاندارد بهتر به بدن منطبق می شوند و به شکل بدن در می آیند. این فوم ها پایداری بیش تری را برای بیمار فراهم می کنند.
بالشتک های حاوی ژل
ژل ها بر این اساس کار می کنند که می توانند به شکل بدن در بیایند و با منطبق شدن به بدن فشار روی تمام سطح پخش می شود. ژل قابلیت هدایت حرارت به خارج از سطح پوست را دارد. ژل ها سردند و در صورت سوراخ شدن، چکه می کنند. همچنین اگر با ماده دیگری ترکیب نشوند بسیار سنگین اند. ژل ها سطح با ثباتی را مهیا نمی کنند به همین علت بیمار برای جابه جایی ممکن است به کمک نیاز داشته باشد.
بالشتک های حاوی آب
آب گرچه از هوا پایدارتر است اما از ژل ناپایدارتر است و نقطه اتکایی را برای بیمار فراهم نمی کند. سنگین اند و در صورت سوراخ شدن، آب داخل آن به سرعت خالی می شود.
بالشتک های حاوی مواد مختلف
این بالشتک ها معمولاً سبک ترند و نقطه اتکای بهتری را برای بیمار فراهم می کنند. ترتیب قرار گرفتن مواد داخل این تشک ها در بهینه کردن خواص آن ها مهم است.
بالشتک های حاوی آب و مایعات
این ها حاوی قسمتی از هوا هستند که توسط سلول های حاوی مایع احاطه شده اند به طوری که هوا فشار را تحمل می کند و مایع موجب خنک شدن سطح پوست می شود.
بالشتک های حاوی ژل با بیس فوم
این ها پایه فوم دارند به همراه پد ژلی در بالای آن به طوری که فوم پایداری بهتری نسبت ژل تنها مهیا می کند. همچنین به علت وجود اندک ژل در بالشتک بسیار سبک ترند.
بالشتک های حاوی آب و فوم
از فوم ساخته شده اند که از آب پر شده است. فوم به پایدار بودن سطح و منطبق شدن آن به شکل بدن کمک می کند. وجود آب باعث کاهش دمای سطح پوست می شود. به علت وجود فوم عمر این مواد کوتاه است.
بالشتک های حاوی روزنه
این بالشتک ها حاوی آب، ژل، فوم یا ترکیب آن هاست و به نحوی طراحی شده اند که برای روی کمد، توالت و حمام مناسب است.
توصیه برای آن دسته از افرادی که از ویلچر استفاده می کنند
ویلچرهایی با بالشتک داخلی
بالشتک های داخلی ممکن است روی صندلی و یا روی پشتی باشند. اضافه کردن بالشتک مازاد بر خود ویلچر، باعث تغییر ارتفاع صندلی و کوتاه شدن تکیه گاه های دست و کم شدن عمق صندلی می شود. به همین علت ویلچرهایی با بالتشک های ضد زخم بستر داخلی توصیه می شود.
استفاده از بالشتک های ضد زخم بستر برای صندلی و ویلچر
اکثر این بالشتک ها برای سطح محکم و صاف روی صندلی طراحی شده اند. اگر آن ها روی سطح نرم بالشتک دیگری قرار گیرند، کارایی خود را از دست خواهند داد. تغییر سطح ویلچر ممکن است موجب شود بیمار به راحتی نتواند بنشیند و بلند شود.
انواع تشک های ضد زخم بستر
تشک های چرخاننده
این تشک ها بیمار را از یک طرف به طرف دیگر می چرخانند و دیگر نیازی نیست مراقبت کنندگان این کار را انجام دهند. زمان چرخاندن بیمار می تواند برنامه ریزی شود. این تشک ها همچنین به بیرون کشیدن آب از ریه ها کمک می کنند.
وسایل چرخاننده
این وسایل بر روی تخت های خانه استفاده می شوند. در جهت طولی قسمت بندی شده اند به طوری که به طور متناوب پر و خالی می شوند و باعث چرخیدن بیمار می شوند. این وسایل به طور اتوماتیک بیمار را می چرخانند یا به طور دستی این کار را انجام می دهند.
تشک های حاوی هوا
این تشک ها کیسه های هوایی دارند که بیمار بر روی آن ها قرار می گیرد و سطح تماس پوست با تشک را افزایش می دهند و در نتیجه فشار در آن نقطه کاهش می یابد. فشار هوا در نقاط مختلف بر حسب وزن بیمار و جابه جایی او تغییر می کند. در این تشک ها می توان از ملحفه استفاده کرد اما بهتر است پلاستیکی نباشد زیرا مانع جریان یافتن هوا می شود. بعضی از این تشک ها به اندازه کافی سفت نیستند تا در مواقع اضطراری بتوان عمل احیا قلب (CPR) را انجام داد به همین علت دریچه ای جهت تخلیه سریع هوای تشک تعبیه شده است.
تشک های حاوی مواد و هوا
این تشک ها بیش تر در بیمارستان ها مورد استفاده قرار می گیرند تا در خانه. شبیه وان حمام طراحی شده اند به گونه ای که حجم زیادی از هوا به توده ای از مواد مثل دانه های سیلیکون دمیده می شود که باعث می شود این مواد همانند مایع عمل کنند. فشار هوا که متوقف می شود دانه ها مانند مواد جامد عمل می کنند و بیمار برای عملیات پزشکی آماده می شود. برای ورود و خروج بیمار از تخت ممکن است به بالابر نیاز باشد.
تشک های حاوی آب
این تشک ها نیز بیش تر برای مصارف بیمارستانی استفاده می شوند تا خانگی. در داخل آن ها از آب استفاده شده است که پیرامون آن را برای پایداری بیش تر با فوم پوشانده اند. سطح این تشک ها سرد است که باعث کاهش دمای سطح پوست می شود. به علت وجود مایع، وزن آن ها سنگین است و باید مکان مناسبی برای قراردادن آن ها انتخاب شود. به علت سیال بودن آب، برای جابه جایی بیمار بالابر توصیه می شود.
محافظ مفاصل
بعضی از بیماران ممکن است برای راحتی، حفاظت و کاهش فشار بر روی مفاصل از محافظ استفاده کنند. این وسایل ممکن است به فرم لایه نرمی که به دور آرنج یا پاشنه پا بسته می شود یا به شکل محافظی که انگشتان پا را فرا می گیرد، وجود داشته باشند. اطمینان حاصل کنید که این محافظ ها به بدن فشار وارد نمی کنند. این وسایل انواع مختلفی دارند که به قرار زیر است:
– محافظ های پشمی مفاصل
– محافظ های پشمی انگشتان
– محافظ های فیبری پلی استر مفاصل
– محافظ های مفاصل حاوی آب و مایعات
– محافظ های مفاصل با پوشش فوم
– پوشش هایی برای محافظت از اندام مصنوعی و تجهیزات پیاده روی
ویژگیهای یک تشک خوب
بعضی‌ها فکر میکنند پیشگیری و درمان بیماریها فقط با قرص و دارو امکان دارد و بقیه امور زندگی، اینکه کجا بروند، کجا نروند، چطور بخورند و چطور بخوابند، ربطی به بیماری و سلامتی‌شان ندارد، برای مثال گمان میکنند هرجا که شد و با هر وضعیتی که بخوابند، در سلامت آنها تاثیری ندارد.
● سرفه‌های شبانه
پدر سرفه میکند. پدر سال‌هاست که سرفه میکند. نیمه‌شب‌ها بچه‌ها با صدای سرفه پدر از خواب بیدار میشوند، اما از جایشان تکان نمی‌خورند. دراز کشیده در رختخواب در اتاق خودشان، چشم‌ها باز و دوخته به سقف گوش میدهند به صدای سرفه‌ها؛ مادر به آشپزخانه میرود و برای پدر آب می‌آورد و آرام پشتش می‌زند. پدر سرفه میکند… بچه‌ها آرام به خواب می‌روند و باز پدر سرفه میکند. سال‌هاست که سرفه میکند…
شاید شما هم در خانواده‌تان مشابه چنین موردی را داشته باشید: سرفه‌ها و تنگی نفس‌های شبانه. در برخی بیماریهای تنفسی، مثل آسم و بیماری انسداد مزمن ریوی، این حالت اتفاق می‌افتد. یعنی مدتی در حالت دراز کشیده‌بودن، باعث تشدید انسداد راههای هوایی و تنگ‌شدن آنها میشود و به این ترتیب سرفه و تنگی نفس اتفاق می‌افتد. در نارسایی قلبی، وقتی قلب به اندازه کافی و موثر نتواند کار (پمپ) مانند خود را انجام دهد، چنین وضعیتی رخ میدهند؛ یعنی ریه فرد به حالت خوابیده نمیتواند کار خودش را به سرانجام برساند.
همینطور در بیماریهای دیگری مانند بازگشت اسید از معده به مری – که به‌دلیل بدکارکردن دریچه بین مری و معده به‌وجود می‌آید ممکن است چنین حالتی اتفاق بیفتد و درازکشیدن باعث برگشتن اسیداز معده به مری شود و بنابراین فرد صبح‌ها با حالت (ترش‌کردن) حتی تهوع و استفراغ بیدار میشود.
همه اینها نشان میدهد که خوابیدن ، در بعضی شرایط به‌جای آن که باعث تمدد اعصاب و آرامش و نیرو برای کار روزانه شود، میتواند نیرو و توان انسان را بگیرد و حتی او را دچار مشکلات مرگباری کند. تنگی نفس، به‌خصوص اگر در بیماری آسم یا نارسایی قلبی رخ دهد، مسئله‌ای ساده نیست و اگر به موقع به فرد کمک نشود، ممکن است جان او را هم بگیرد.
پس برای ایمنی و سلامت، حتی در اتاق خواب هم باید فکر کرد و برنامه‌ریزی داشت. اگر تا حالا گذرتان به بیمارستان افتاده باشد، شاید دقت کرده باشید که چطور تخت‌های بیمارستان، پشتی‌های قابل تنظیم دارند. دستهای در کنار تخت‌ها درنظر گرفته شده که با چرخاندن آن میتوان محلی را که زیر سر بیمار قرار می‌گیرد بالا و پایین برد.
این تنظیم ارتفاع، درست برای جلوگیری از همه این اتفاقاتی که در بالا گفته شد، به درد می‌خورد. کسانی که دچار هریک از مشکلات آسم یا نارسایی قلبی یا ریفلاکس (بازگشت) اسیداز معده به مری و یا بیماری انسداد مزمن ریوی یا برونشیت مزمن هستند، باید ارتفاع سر خود را تا حدی که احساس راحتی در تنفس میکنند بالا بیاورند. اما این بیماران وقتی از بیمارستان مرخص میشوند، چه باید بکنند؟
تخت‌ها و تشک‌هایی که قابلیت تنظیم ارتفاع دارند و میتوان آنها را در منزل هم استفاده کرد، برای این بیماران مناسب است. اما لازم نیست حتما تشک یا تخت شما شکل ویژه‌ای داشته باشند تا از خطرات فوق پیشگیری کنید. کافی است چند عدد بالش اضافه‌تر در دسترس داشته باشید و ارتفاع سر خود را با آنها – هر تعداد که میخواهید- تنظیم کنید.
اتفاقا ارتفاع لازم – ارتفاعی که در آن تنگی نفس یا سایر علایم را نخواهید داشت – شاخص خوبی برای تعیین درجه پیشرفت بیماری‌تان خواهد بود. به این معنا که اگر در طی یک ماه متوجه شدید که برای یک خواب راحت باید بالش اضافه خارج کنید، باید برای تنظیم دوز داروهایتان به پزشک خود مراجعه کنید.
● آیا هرچه تشک سفت‌تر باشد، طبی‌تر است؟
البته فرورفتگی یکسانی که در اثر وزن بدن روی تشک ایجاد میشود، ممکن است باعث تشدید کمردرد در افراد حساس شود. ولی صرف اینکه تشک سفت به پیشگیری از کمردرد کمک میکند یا آن را از بین می‌برد، موضوعی است که از لحاظ علمی اثبات نشده است.
برای رفع این مشکل تشک‌های اسفنجی هوشمند ساخته شده که میتواند درست متناسب با شکل بدن فرو برود و به این ترتیب از فشار نامتناسب روی کمر جلوگیری کند.
نکته‌ای که در مورد سفتی تشک وجود دارد آن است که برای برخی افراد تشک‌های سفت نه تنها طبی نیست، بلکه ضرر دارد. نمونه مهم، افراد مبتلا به دیابت هستند که چون مستعدند به زخم‌هایی موسوم به <زخم ناشی از فشار>، باید از واردشدن فشار زیاد و مستمر روی هر قسمت از بدن خود به شدت دوری کنند. (مثلا پاشنه پا در این افراد ممکن است دچار این نوع فشار مستمر و درنتیجه زخم ناشی از فشار بشود) به همین علت افراد مبتلا به دیابت هرگز نباید از تشک‌های سفت استفاده کنند.
همچنین افراد سالمند به‌دلیل آنکه چربی زیر پوست کمتری دارند، نباید روی تشک‌های سفت بخوابند. چربی زیر پوست به‌عنوان یک بالشتک عمل میکند و نمی‌گذارد فشار زیادی – ناشی از وزن بدن – روی پوست وارد شود. وقتی مقدار این چربی کم شود و همینطور به‌دلیل شکنندگی و حساس‌شدن پوست در سنین بالا، حتی فشار کمتر میتواند باعث آسیب پوست و زیر پوست شود. سالمندانی که مشکل حرکتی دارند و در موقع خوابیدن کمتر میتوانند جابه‌جا شوند و از این پهلو به آن پهلو بغلتند، باید کاملا متوجه این نکته باشند.زخم بستر مشکلی است که به همین ترتیب برای این افراد به‌وجود می‌آید و متاسفانه اگر پیشگیری نشود، درمان آن به سختی ممکن خواهد بود.
برای این منظور تشک‌هایی که به تشک مواج معروفند ساخته شده که علاوه بر آن حالت اسفنجی که گفتیم، میتوانند لرزه‌هایی هم ایجاد کنند. این لرزه‌ها تا حدودی کار همان حرکات طبیعی را برای عضلات انجام میدهند. یعنی نمی‌گذارند خون در آنها تجمع پیدا کند.
چنین تشک‌هایی همینطور برای کسانی که در پاهایشان مشکل عروقی وجود دارد – مثل واریس – یا پاهایشان زود ورم میکند یا به کمردرد دچارند، میتواند تشک‌های مطلوبی باشد. برخی انواع پیشرفته‌تر این تشک‌ها ممکن است علاوه بر ماساژهای آهسته و مداوم، کمی گرما هم تولید کنند که هم باعث آرامش بیشتر در حین خواب میشود و هم دردهای عضلانی و خستگی‌های مفرط را تسکین میدهد.
● تشک مناسب بالاخره چه جور تشکی است؟
غیر از نکاتی که گفته شد، شاید مفیدترین راه تشخیص یک تشک مناسب آن است که آن تشک مناسب شما باشد. یعنی در صورتی که بیماری خاصی ندارید، خودتان بهترین شخصی هستید که میتوانید تشک مناسب خود را انتخاب کنید: بنابراین دقت کنید وسعی کنید قبل از خرید، حتما انتخابتان را امتحان کرده باشید.
با این حال همه مشکلات خواب، با تشک حل نخواهد شد. مشکلاتی مثل بی‌خوابی، خرخر موقع خواب، وقفه‌های تنفسی حین خواب یا برخی دردهای عضلانی با منشا ناشناخته هستند که تشک‌ها نمی‌توانند برای رفع آنها کمکی به شما بکنند.
ولی توجه داشته باشید که ممکن است خواب ناکافی و نامناسب شما – مثلا زیاد خواب‌دیدن و یا نداشتن خواب عمیق، یا بیدارشدن و از خواب پریدن مکرر در طی شب – به‌علت تشک یا وضعیت خوابیدن نامناسبتان باشد پس هرچه سریعتر درباره آن فکر بکنید!
تشک های مواج برقی:
زخم های فشاری که با عنوان زخم بستر نیز شناخته می شوند در نتیجه ی کاهش جریان خون در بخش های استخوانی بدن مانند دنبالچه – پاشنه – سر و آرنج بوجود می آید. بیمارانی که مجبورند برای مدتی طولانی در بستر درمان باقی بمانند و قادر به تغییر موقعیتشان در بستر نیستند در صورتی که تدابیر لازم برایشان در نظر گرفته نشود مبتلا به زخم بستر خواهند شد. مطابق با شبکه ی تحقیقاتی آسیب های نخاعی زخم های بستر در رده های ۱(زخم بستر سطحی) تا ۴ (ایجاد عفونت و خطر مرگ) بسته به شدت آسیب وارده دسته بندی می شوند. استفاده از پدهای مواج برقی از بروز زخم بستر نوع ۱ جلوگیری کرده و قاعدتا مانع از پیشرفت زخم بستر به سطوح بالاتر می شود.
