همه چیز درباره گیاه انیسون (بادیان رومی)

نام علمی:

. Piminella anisum L

تیره:

Apiaceae

گیاهشناسی

انیسون گیاهی علفی و یک ساله است. منشإ آن سواحل غربی دریای مدیترانه ، مصر و آسیای صغیر گزارش شده است. جنس پیمپینلا دارای گونه های متعددی است. که تا کنون 150 گونه در اروپا ، آسیا و افریقا متعلق به این جنس شناخته شده اند. گونه هایی از این جنس در بعضی جزایر دریای اژه به طور خودرو می رویند.

ساقه انیسون مستقیم ، استوانه ای شکل و کم و بیش پوشیده از کرکهای ظریف است . در طول ساقه شیارهای متعددی وجود دارد. ساقه ضعیف و اغلب به صورت خوابیده روی زمین قرار می گیر د . ارتفاع گیاه متفاوت است و به شرایط اقلیمی محل رویش بستگی دارد و بین 30 تا 70 سانتی متر می باشد.این گیاه دارای ریشه ای مخروطی  و ظریف به طول 20 تا30 سانتی متر است و انشعابهای کمی دارد. برگها به طور متناوب در طول ساقه پراکنده اند. این گیاه سه نوع برگ دارد. برگهایی که در قسمت تحتانی ساقه قرار گرفته و دمبرگ و دمبرگ تقریبا بلندی دارند. این برگها کم و بیش تخم مرغی شکل یا به شکل قلب می باشند. برگهای قسمت میانی ساقه دمبرگ کوچکتری دارند در حالی که برگهای ناحیه فوقانی ساقه باریکترند و انشعابهای بیشتری داشته و معمولا سه شاخه اند. این برگها فاقد دمبرگ می باشند.

گلها کوچک ، سفید رنگ و در چترهای مرکب به تعداد 10 تا 15 عدد مجتمع می باشند.گلها در انتهای ساقه های اصلی و فرعی پدیدار می شوند. اولین گلها در اواخر بهار اوایل تابستان (خرداد- تیر) ظاهر می شوند. میوه فندقه دو قسمتی ، تخم مرغی شکل و یا به شکل گلابی وارونه است . در نوک میوه دو برآمدگی که بقایای اندام ماده گیاه هستند مشاهده می شود. رنگ میوه سبز تیره یا قهوه ای روشن است. طول آن سه تا شش میلی متر و ضخامت آن 5/1 تا 5/2 میلی متر است. وزن هزار دانه 5/1 تا 4 گرم است.

میوه انیسون بوی مطبوعی دارد که ناشی از وجود اسانس است. اسانس در حفره های مخصوص اسانس ساخته و ذخیره می شود. تعداد این حفره ها 32 تا 34 عدد است که از این تعداد 30 حفره کوچک و دو تا چهار حفره بزرگترند. مقدار اسانس متفاوت و بین 5/1 تا 3 درصد است.در بعضی ارقام مقدار آن به شش درصد نیز می رسد.

مهمترین عناصر تشکیل دهنده اسانس را “آنتول” (به مقدار 80 تا 90 درصد) تشکیل می دهد. “آنتول” شامل دو ایزومر سیس و ترانس است. از مواد دیگر تشکیل دهنده اسانس می توان از “متیل کاویکول” (به مقدار 5 تا 10 درصد) “انیس آلدئید” “انیس ستون” و اسیدانیسیک” نام دارد.

پس از استخراج اسانس ، کنجاله حاوی 18 تا 23 درصد روغن ، 16 تا 20 درصد پروتئین و 5/3 تا 5/5 درصد ترکیبات قندی است که مواد غذایی مناسبی برای استفاده دام و طیور می باشد.

انیسون از دوره رویشی متوسطی برخوردار است. به طوری که از بدو رویش بذر تا تولید میوه 120 تا 150 روز به طول می انجامد. بذرها پس از 17 تا 25 روز سبز می شوند.

رویش اولیه گیاهان بسیار کند و بطئی است به طوری که از بدو رویش بذر تا ساقه دهی 35 ت 40 روز، از رویش بذر تا گلدهی 65 تا 75 روز و از گلدهی تا رسیدن میوه 20 تا 25 روز به طول می انجامد. انیسون گیاهی یک پایه است و حشرات نقش عمده ای در گرده افشانی این گیاه دارند. گلهای کوچک این گیاه مقدار زیادی نکتار تولید می کنند که سبب جلب حشرات می شوند. میوه های انیسون همزمان نمی رسند و اگر برداشت میوه های رسیده با تاخیر انجام گیرد به اطراف پراکنده می شوند. قوه رویشی بذر رسیده با گذشت زمان به سرعت کاهش می یابد. به طوری که بذرها پس از پنج سال فاقد قوه رویشی می شوند.

برای خواندن ادامه مطلب اینجا کلیک کنید.

همه چیز درباره انجدان رومی

نام علمی:

Levisticum officinale KOCH

تیره:

Apiaceae

انتشار جغرافیایی این گیاه در مناطقی مانند مازندران، گیلان، آذربایجان، تهران و خراسان، کهگیلویه وبویراحمد ذکر شده‌است. مرکز پیدایش این گیاه انجدان اراک بوده وروستایی به همین نام در استان مرکزی وجود دارد.

گیاهشناسی

انجدان رومی بوته ای استوار، سریه الرشد و چندساله است. منشا این گیاه جنوب غربی آسیا گزارش شده است.

انجدان رومی در برخی کشورهای اروپایی در سطوح وسیعی به صورت خودرو می روید. یکی از محققان در سال 1973 رویش این گیاه را در ارتفاعات آلپ گزارش کرد.

ریشه مخروطی شکل این گیاه و طول آن با توجه به شرایط اقلیمی محل رویش، متفاوت و بین 40 تا 50 سانتی متر است. در سطح ریشه دایره های حلقه مانندی وجود دارد. در سال اول رویش، برگهای طوقه ای تشکیل می شود. این برگها در زمستان همان سال بر اثر سرما خشک می شوند.

گیاهان از سال دوم به ساقه می روند. ساقه استوانه ای شکل و کمابیش منشعب است که از ناحیه فوقانی ریشه منشعب می گردد. ارتفاع این گیاه به بیش از 200 سانتی متر می رسد. برگها متناوب و طول آنها 50 تا 60 سانتی متر است و دارای غلافی بلند و سطحی صاف (فاقد کرک) و براق هستند. هر برگ معمولاً دارای بریدگی است.

گلها به رنگ زرد، دو جنسی و به طور متراکم روی چترهای مسطح در انتهای ساقه های اصلی و فرعی پدیدار می شوند. هر چتر دارای 5 تا 15 انشعاب کوتاه است.

میوه فندقه دو قسمتی (شیزوکارپ) و رنگ آن زرد تیره یا قهوه ای روشن است. وزن هزار دانه آن سه تا چهار گرم است.

ریشه و اندام هوایی این گیاه دارای اسانس می باشند. مقدار اسانس در اندام های مختلف متفاوت است. مقدار آن در ریشه 5/0 تا 1 درصد است. در حالی که در میوه های سبز و ساقه های جوان 15/0 تا 45/0 درصد، در برگها 8/0 تا 24/0درصد و در میوه های کاملا رسیده مقدار آن بین 8/0 تا 5/1 درصد است.

اسانس ریشه از کیفیت بهتری برخوردار است. 70 درصد مواد تشکیل دهنده اسانس را فتالیدها و ترپنوئیدها مانند ان بوتیایدن فتالید، ان بوتیل فتالید، گزانتوتوکسین و پزورالن، اوگنیول و کارواکرول تشکیل می دهند.

همچنین ریشه دارای ترکیبات کومارینی (امبلیفرون، برگاپتن، گزانتوکسین و پزورالن) کربوهیدراتها، اسید آنجیلیک و اسید سیتریک می باشد.

این گیاه شش تا هفت سال عمر می کند و فقط سه تا چهار سال بازدهی اقتصادی دارد. زیرا، با گذشت عمر این گیاه از تعداد برگها و ساقه های جوان کاسته می شود، ریشه ها به تدریج تو خالی و پوک گشته و کیفت دارویی آن به شدت کاهش می یابد. بذرهای آن تا دو سال از قوه رویشی مناسبی برخوردارند. در سال اول رویش فقط برگهای طوقه ای تشکیل می شود. گیاهان از سال دوم، اواخر اردیبهشت به ساقه می روند. اولین گلها اوایل خرداد تشکیل می شوند و گلدهی تا اواخر تیرماه ادامه می یابد.

میوه ها به طور غیر یکنواخت و از اواخر مرداد می رسند و پس رسیدن به اطراف پرانده می شوند.

برای خواندن ادامه مطلب اینجا کلیک کنید

همه چیز درباره ذرت

نام علمی:

zea mays

تیره:

poaceae

مقدمه

ذرت به‌عنوان یکی از اساسی‌ترین فرآورده‌های زراعی، جایگاه و نقش استراتژیک و مهمی در کشاورزی کشور دارد. پتانسیل عملکرد بیولوژیک و همچنین عملکرد دانه ذرت بسیار بیشتر از گندم و برنج است و به خاطر این استعداد بالای ذرت در تولید، آن را پادشاه غلات نامیده‌اند. موارد مصرف ذرت شامل مصرف غذای انسان، علوفه برای دام، صنایع تخمیر و تهیه فرآورده‌های صنعتی مثل اتانول می‌شود. ازآنجاکه تولید ذرت هم به‌عنوان غذای اصلی کشورهای فقیر و هم برای تولید پروتئین حیوانی در کشورهای ثروتمند ضروری است به نظر می‌رسد که روز به روز بر اهمیت آن افزوده شود. در بخش اول این مقاله قصد داریم تا علاوه بر معرفی ذرت و انواع آن، شرایط مورد نیاز کشت ذرت و روش‌های کاشت را برای شما به تفصیل شرح دهیم.

تاریخچه کاشت ذرت در ایران

زراعت این گیاه در گذشته در ایران چندان متداول نبوده، اما در سال‌های اخیر به خاطر توجه زیادی که به دام‌پروری و پرورش طیور صورت گرفته و استقبال زیاد دامداران و پرورش‌دهندگان طیور و از طرف دیگر نیاز فراوانی که کارخانه‌های صنعتی و حتی داروسازی به فرآورده‌های این گیاه دارند، سطح کشت آن افزایش چشم‌گیری داشته است.

تولید ذرت در ایران و جهان

مهم‌ترین کشورهای تولیدکننده ذرت در جهان: آمریکای شمالی، چین و آمریکای لاتین هستند به‌طوری‌که آمریکای شمالی به‌تنهایی نزدیک به نیمی از تولید جهانی ذرت را به خود اختصاص داده است. بر اساس جدیدترین آمارهای مرکز آمار ایران در سال ۹۷ میزان تولید ذرت خوشه‌ای و ذرت علوفه‌ای در کل کشور ( در سطح ۱۵۲۸۷۳ هکتار) معادل ۶۰۸۹۹۲۷ تن بوده است، همچنین از سطح ۱۰۳۶۲۷ هکتار زمینی که به تولید ذرت دانه‌ای اختصاص یافته است، ۶۹۳۵۱۰ تن ذرت دانه‌ای برداشت شده است.

گیاهشناسی

ذرت گیاهی است تک‌ لپه و یکساله از خانواده گرامینه (پوآسه) و از جنس Zea است و انواع ذرت شامل موارد زیر است:

• ذرت دندان‌اسبی (Zea mays indentata (Dent corn
• ذرت بلوری یا سخت (Zea mays indurate (Flint corn
• ذرت آردی یا نرم (Zea mays amylaceae (Flour corn
• ذرت آجیلی یا بوداده (Zea mays everata (Pop corn
• ذرت شیرین (Zea mays saccharata (Sweet corn
• ذرت غلاف دار (Zea mays tunicate (Pod corn
• ذرت مومی (Zea mays ceratina (Waxy corn

ذرت گیاهی یک‌ پایه (گل‌های نر و ماده جدا از هم ولی بر روی یک‌پایه قرار دارند) و دگرگشن است، رنگ و شکل و اندازه دانه ذرت در ارقام مختلف متفاوت است. ذرت دارای تنوع فنوتیپی بسیار زیادی است و از طول ۶۰ سانتیمتر و ۷ برگ تا ارقامی با ارتفاع ۷ متر و ۴۸ برگ گزارش شده است. گل‌های ماده ذرت از جوانه‌ای که در قاعده غلاف برگ وجود دارد تولید می‌شود. اندام نر ذرت که گل تاجی نامیده می‌شود، به‌صورت خوشه در انتهای بوته قرار می‌گیرد و گرده‌افشانی به‌وسیله باد تسهیل می‌گردد. در هر سنبلک گل تاجی دو گلچه نر وجود دارد. هر گل تاجی ممکن است بیش از ۲۵ میلیون دانه گرده تولید کند. محور سنبلچه‌ای ذرت بعد از تکامل تبدیل به مغز بلال (چوب محور بلال) شده که روی محور بلال سنبلچه‌های متعددی به‌ طور جفت قرار می‌گیرند که هرکدام دارای دو گل مؤنث می‌باشند.

دانه

دانه ذرت یک میوه گندمه (Caryopsis) و به عبارتی یک میوه تک‌دانه‌ای خشک و ناشکوفا است و پوسته آن فقط شامل پوسته میوه (پریکارپ) است. دانه‌های ذرت بر روی میوه به‌طور منظم، بر روی دوایر متحدالمرکز قرار می‌گیرند. بعضی از دانه‌های ذرت دارای آندوسپرم نشاسته‌ای هستند که نرمند، جنین حدود ۱۲ تا ۱۴ درصد وزن کل دانه را شامل شده و وزن هزاردانه آن به‌طور متوسط ۲۵۰ گرم است. عواملی چون عدم هم‌زمانی نمو گل‌ها، نمو غیرعادی کیسه جنینی قبل از ظهور کاکل و عدم نمو دانه پس از گرده‌افشانی و باروری می‌توانند باعث کاهش تعداد دانه شود.

کمبود آب در مرحله پر شدن دانه از اهمیت بالایی برخوردار است و می‌تواند سبب کاهش شدید عملکرد از طریق کاهش وزن دانه شود. تنش کمبود آب در دوره پر شدن دانه از طریق کاهش وزن دانه‌ها نیز عملکرد را کاهش می‌دهد.

ساختمان دانه شامل ۴ بخش اصلی است:

• پوسته میوه یا پریکارپ (Pericarp)
• لایه آلورن (Aleurone)
• آندوسپرم یا آردینه (Endosperm)
• جنین دانه (Embryo)

ریشه

سیستم ریشه‌ای ذرت شامل سه نوع است:

• ریشه‌های اولیه (Seminal roots)
• ریشه‌های ثانویه یا دائمی (Corenal roots)
• ریشه‌های هوایی، طوقی یا استحکامی (Brece roots)

ذرت تعداد ۳ تا ۵ عدد ریشه اولیه دارد که برخلاف بعضی از غلات که پس از تکامل ریشه‌های ثانویه از بین می‌روند، در ذرت این ریشه‌ها از بین نرفته و باقی می‌مانند. همچنین ذرت دارای حدود ۱۵ تا ۲۰ عدد ریشه ثانویه است که بدون توجه به عمق کاشت بذر در عمق ۳ تا ۵ سانتی‌متری خاک به وجود می‌آیند. نوع دیگر ریشه که در ذرت تولید می‌شود ریشه‌های نابجا هستند که از اطراف گره‌های پایینی(گره‌های دوم و سوم بالای سطح خاک) ایجاد و گیاه را در برابر باد و ورس مقاوم می‌سازند.

ریشه‌های ذرت به‌سرعت رشد کرده و ممکن است بعضی از ریشه‌ها تا عمق ۲ متری یا بیشتر نفوذ کنند ولی به‌طور معمول قسمت اعظم ریشه‌های ذرت در عمق ۷۰ تا ۷۵ سانتی‌متری خاک قرار دارند. در شرایط مساعد رشد، گسترش جانبی ریشه‌ها تا شعاع ۱۰۰ سانتی‌متر می‌رسد.

ساقه

ساقه ذرت حدود ۳ سانتی‌متر ضخامت داشته و بین ۸ تا ۱۲ میان گره دارد که میان گره‌های قسمت پایین ساقه کوتاه و ضخیم‌ترند. ذرت خاصیت پنجه‌زنی ندارد ولی در بعضی شرایط و تحت تأثیر عوامل محیطی تولید پنجه و یا ساقه کناری امکان‌پذیر است. طول ساقه بین ۶۰ سانتیمتر تا ۶ متر تغییر نموده و ممکن است تا ۸ متر نیز برسد. میان گره‌های پایینی معمولاً شیاردارند، ولی میان گره‌های بالایی تقریباً استوانه‌ای هستند و هر گره معمولاً شامل یک جوانه است که بلال‌ها از رشد این جوانه‌ها به وجود می‌آیند.

برگ

بر روی هر ساقه ذرت بین ۸ تا ۴۸ و به‌طور متوسط ۱۲ تا ۱۸ برگ وجود دارد تعداد برگ‌های ذرت یک صفت وابسته به واریته بوده و در ارقامی که دیررس‌اند نسبت به ارقام زودرس تعداد بیشتری برگ تولید می‌شود. قرار گرفتن برگ‌ها بر روی ساقه به‌صورت متناوب است به‌طوری‌که در هر گره ساقه یک برگ وجود دارد. هر برگ شامل یک غلاف دربرگیرنده ساقه و یک پهنک بزرگ و پهن است. برگ‌های پایینی نسبت به برگ‌های بالایی زاویه بیشتری دارند.

برای خواندن ادامه مطلب اینجا کلیک کنید.

همه چیز درباره گیاه شاه پسند دارویی

نام علمی:

. Verbena officinalis L

تیره:

Verbenaceae

در زمان های دور گیاه شاهپسند نزد جادوگران بعضی کشورها اهمیت زیادی داشته است. آنها معتقد بودند این گیاه شیطان و ارواح پلید را از انسان دور می کند. در گذشته نیز عوام برای معالجه یرقان، گلودرد و بیماری های مربوط به روده از این گیاه استفاده می کردند.

گیاهشناسی

شاهپسند دارویی گیاهی علفی، چندساله و متعلق به تیره شاهپسند است. در مورد منشأ این گیاه گزارش های متعددی وجود دارد ولی در اکثر کشورهای اروپایی به صورت خودرو می روید. ساقه این گیاه مستقیم، چهارگوش، زاویه دار و منشعب است. ارتفاع گیاه با توجه به شرایط اقلیمی محل رویش متفاوت بوده و بین 30 تا 80 سانتیمتر است. برگ ها بیضوی شکل، کشیده و دارای بریدگی های عمیق است که به صورت متقابل روی ساقه قرار گرفته اند. برگ های پایینی دمبرگ بلندی دارند ولی به طرف بالا از طول دمبرگ ها به شدت کاسته می شود. گل های شاهپسند دارویی کوچک و به رنگ بنفش کمرنگ و به صورت دستجات متراکم روی ساقه گلدهنده قرار می گیرد. جام گل دارای چهار پرچم است که حول مادگی قرار می گیرند. میوه فندقه، چندقسمتی، به رنگ قهوه ای و کمی براق است. وزن هزاردانه 0.3 تا 0.4 گرم است.

خواص دارویی

در اکثر منابع علمی از پیکر رویشی این گیاه به عنوان دارو یاد شده است. مواد مؤثره شاهپسند دارویی، تورم و همچنین درد را کاهش می دهد. تحقیقات اخیر نشان می دهد که استفاده از عصاره این گیاه در هنگام زایمان و همچنین برخی بیماری های مربوط به زنان، مانند پروستاگلاندین ای-2 اثر می کند. این گیاه همچنین برای معالجه برخی بیماری های پوستی استفاده می شود. در برخی کشورها از شاهپسند دارویی نوشابه های مقوی و انرژی زا تهیه می کنند.

نیازهای اکولوژیکی

شاهپسند دارویی گیاهی مقاوم است و در اکثر کشورها به صورت خودرو می روید و این گیاه به شرایط اقلیمی خاصی نیاز ندارد. لیکن نور آفتاب سبب افزایش ماده مؤثره آن می شود. کشت و تولید این گیاه در طیف وسیعی از خاک ها امکان پذیر است.

تکثیر

کاشت و تکثیر شاهپسند دارویی توسط بذر و در خزانه صورت می گیرد. پس از کشت بذر در خزانه (اعم از خزانه هوای آزاد یا زیر پلاستیک) آبیاری سطح خزانه جهت یکنواخی در جوانه زنی ضرورت دارد. پس از انتقال نشاها به زمین اصلی بلافاصله گیاهان باید تحت آبیاری مناسب قرار گیرند. اوایل بهار زمان مناسبی برای کاشت شاهپسند دارویی در خزانه هوای آزاد یا خزانه زیر پلاستیک است. از آنجا که بذرها بسیار ریز هستند، نباید عمیق کشت شوند. فاصله مناسب ردیف های کشت در خزانه 20 تا 30 سانتیمتر است. اواخر شهریور تا اوایل مهر زمان مناسبی برای انتقال نشاهای حاصل به زمین اصلی است. در زمین اصلی نشاها باید در ردیف هایی به فاصله 35 تا 45 سانتیمتر و فاصله دو بوته روی ردیف 20 تا 25 سانتیمتر کشت شوند.

تناوب کاشت

شاه پسند دارویی را با هر گیاهی میتوان به تناوب کشت کرد. لیکن از آنجا که پس از کشت بصورت علف هرز منطقه می روید. باید با گیاهانی به تناوب کشت شود که مانع گسترش این گیاه بشوند. غلات بخصوص ذرت از گیاهان مناسبی برای تناوب کشت با شاه پسند دارویی است.

مواد و عناصرغذایی مورد نیاز

تاکنون تحقیقات خاصی روی مواد و عناصرغذایی موردنیاز این گیاه انجام نشده است. خاکهایی که از مواد و عناصرغذایی کافی برخوردار باشند، برای کشت این گیاه مناسبترند.

آماده سازی خاک

جهت آماده سازی خاک باید پس از برداشت محصول گیاهی که با شاه پسند به تناوب کشت شده است، زمین را شخم متوسطی زده و آن را تسطیح نمود.

هنگام انتقال نشاء های شاه پسند دارویی به زمین اصلی، بستر خاک باید کاملا نرم، مسطح و فاقد هرگونه پستی و بلندی باشد.

تاریخ و فواصل کاشت

اوایل بهار زمان مناسبی برای کاشت شاه پسند دارویی در خزانه هوای آزاد یا خزانه زیر پلاستیک است. از آنجا که بذرها بسیار ریز هستند، نباید عمیق کشت شوند.

فاصله مناسب ردیفهای کشت در خزانه 20 تا 30 سانتی متر است. اواخر شهریور تا اوائل مهر زمان مناسبی برای انتقال نشاء های حاصل به زمین اصلی است. در زمین اصلی نشاء ها باید در ردیف هایی به فاصله 35 تا 45 سانتیمتر و فاصله دو بوته روی ردیف 20 تا 25 سانتیمتر کشت شوند.

مراقبت و نگهداری

آبیاری منظم و همچنین وجین علفهای هرز سطح خزانه ضرورت دارد. در زمین اصلی نیز با توجه به شرایط اقلیمی محل رویش می بایست ابیاری بصورت منظم صورت گیرد.

وجین علفهای هرز سطح مزرعه موجب یکنواختی رشد و نمو گیاهان و افزایش عملکرد محصول خواهد شد.

تاکنون آفت و بیماری خاصی روی این گیاه گزارش نشده است.

برداشت

گیاهان باید در مرحله گلدهی کامل برداشت شوند. درین مرحله سرشاخه ها از ناحیه 40 سانتیمتر قسمت بالایی گیاه برداشت شده و باید بلافاصله خشک شوند.

برای خشک کردن اندام های برداشت شده می توان از جریان هوای آزاد یا خشک کن های الکتریکی استفاده کرد. چنانچه از جریان هوای آزاد برای خشک کردن استفاده شود گیاهان باید به ضخامت کم در سایه پهن شده و جریان در ملایم هوا خشک شوند.

چنانچه از خشک کن های الکتریکی استفاده شود، دما باید بین 40 تا 45 درجه سانتی گراد باشد. رطوبت مجاز پس از خشک شدن نباید از 15 درصد بیشتر باشد.

هر 4 تا 5 کیلو گرم اندام تازه پس از خشک شده به یک کیلو گرم تبدیل می شود.

همه چیز درباره گیاه گزنه

نام علمی:

. Urtica dioica L

تیره:

Urticaceae

در اکثر نقاط دنیا به عنوان علف هرز در مزارع رشد میکند. در نواحی مرکزی و شرقی اروپا کهمهمترین مراکز تولید آن شرق آلمان، شوروی سابق، بلغارستان و یوگسلاوی است. در ایران نیز در نواحی شمالی، غربی و مرکزی پراکنش دارد.

گیاهشناسی

گیاهی چندساله، اغلب دوپایه و دارای کرک های گزنده. ساقه های متعدد راست، اغلب منشعب، چهارگوش با کرک های گزنده انبوه یا تنک. برگ ها سر نیزه ای و تخم مرغی پهن تا تقریبا دایره ای به رنگ سبز روشن که در دوطرف از کرک های گزنده پوشیده شده است.گل آن نیز سبز فام مجتمع در توده های کوچک کروی که در طول محور های خوشه ای شکل دیده می شود.

خواص دارویی

برگ ها:

درعفونت مجاری ادراری، سنگ های کلیه و مثانه و بیماری های التهابی کاربرد دارد. مصرف موضعی جهت درمان شوره سر و کنترل چربی سر استفاده دارد.

ریشه:

به عنوان مدر و در مشکلات پروستات و مثانه تحریک پذیر به کاربرده می شود. همچنین جهت درمان روماتیسم، ادم، پسوریازیس و نقرس نیز به کار رفته است.

مواد موثره:

در برگ:

فلاونوئید ها ازجمله کامفرول و کورستین، ویتامین های C، گروه B و K

مواد معدنی از جمله کلسیم، آهن، منگنز، پتاسیم، و به خصوص نیترات

گلوکوکینین

کلروفیل

کاروتن و ویتامین C در ساقه های جوان

پرز برگ حاوی آمین هایی از جمله هیستامین، سروتونین و کولین است.

در ریشه:

گیاه موادی شامل اسیدهای چرب، ترپن ها، فنیل پروپان، لیگنان ها، کومارین ها، تری ترپن ها، سرامید ها، استرول ها و لکتین ها وجود دارد.

موارد منع منصرف:

حساسیت به گیاهان خانواده ی گزنه

هموکروماتوز ( اختلال در متابولیسم آهن)

در صورت احتباس مایع ناشی از کاهش فعالیت قلب

مصرف در دوران بارداری و شیردهی:

مصرف ریشه ی گیاه در دوران بارداری و شیر دهی به علت اثر روی متابولیسم آندروژن و استروژن ممنوع می باشد.

تداخلات دارویی:

دی سولفیرام

افزایش خاصیت ضد التهابی دیکلوفناک

دیوریتیک ها، آنتی اسیدها

آهن

خواب آورها، مخدرها، ضد اضطراب ها

وارفارین

ضدتشنج ها

نیازهای اکولوژیکی

گزنه در طول رویش به آب و رطوبت فراوان نیاز دارد. این گیاه در مکانهای سایه و همچنین خاکهای حاصلخیز و غنی از ترکیب های آهکی بخوبی رشد میکند. گزنه در طول رویش به مقادیر فراوانی ازت نیاز دارد.

تناوب کاشت

گزنه در اکثر کشورها از مراتع برداشت میشود. ازین رو تاکنون در رابطه با تولید آن تحقیقات کمی صورت گرفته است.

گزنه را باید با گیاهانی به تناوب کشت کرد که نه تنها سبب کاهش مواد و عناصرغذایی خاک نشوند بلکه از گسترش علفهای هرز نیز جلوگیری نماید. گیاهان وجینی برای تناوب کشت با گزنه، گیاهان مفیدی اند.

مواد و عناصر غذایی موردنیاز

گزنه در طول رویش به مواد و عناصر غذایی زیاد نیاز دارد. مواد آلی فراوان نه تنها نقش مهمی در افزایش پیکر رویشی و ریشه گزنه دارد بلکه در بهبود کیفیت مواد موثره آن نیز موثر است. افزودن ازت بصورت سرک همراه با آبیاری در بهبود عملکرد گیاه ضروری است.

آماده سازی خاک

پس از برداشت گیاهانی که با گزنه به تناوب کشت شده اند، باید با اضافه کردن کودهای حیوانی و شیمیایی مورد نیاز، شخم متوسطی زده شود. پس از آن کلوخه ها توسط دیسک شکسته شده و زمین را تسطیح و بستر خاک را باید برای کشت گزنه آماده کرد.

تاریخ و فواصل کاشت

بذر گزنه را اوایل بهار (نیمه دوم اسفند) در خزانه هوای آزاد کشت نموده و سپس نشاء های حاصل را باید در پاییز همان سال (شهریور_مهر) به زمین اصلی منتقل کرد.

اوایل بهار نیز زمان مناسبی برای تکثیر رویشی گزنه است.

در هر دو روش، فاصله مناسب ردیفهای کشت بین 40 تا 55 سانتیمتر و فاصله دو بوته روی ردیف نیز 20 تا 30 سانتیمتر میباشد.

روش کاشت

کاشت و ازدیاد گزنه توسط بذر و یا از طریق رویشی صورت میگیرد.

کاشت گزنه توسط بذر بصورت غیرمستقیم انجام میشود. درین روش بذرهای گزنه را در زمان مناسب در خزانه هوای آزاد (بستر آن برای کشت اماده شده است) کشت میکنند. پس از آبیاری و وجین علفهای هرز سطح خزانه بذور سبز شده و نشاء های حاصل را در فصل پاییز به زمین اصلی منتقل میکنند.

تراکم 55 تا 75 هزار بوته در هر هکتار مناسب است. پس از انتقال نشاءها به زمین اصلی، زمین را باید چندین بار آبیاری کرد.

تکثیر رویشی گزنه از طریق تقسیم بوته یا تقسیم ریزوم ها صورت میگیرد. دراین روش بوته های دو تا سه ساله سالم و عاری از هرگونه آلودگی قارچی یا میکروبی را در زمان مناسب از خاک خارج نموده و پس از تقسیم در زمین مورد نظر کشت میکنند.

مراقبت و نگهداری

ابیاری منظم و وجین علفهای هرز سطح خزانه ضرورت دارد. آبیاری نامناسب سبب تولید نشاء هایی ضعیف میشود که در نهایت از عملکرد محصول به شدت کاسته خواهد شد.

پس از انتقال نشاء ها به زمین اصلی و همچنین در طول رویش، گیاهان باید چندبار تحت آبیاری کافی قرار گیرند.

وجین مکانیکی علفهای هرز در زمین اصلی نیز بسیار ضروری است. بطوریکه در طول رویش گیاهان، فاصله بین ردیفها باید دو تا سه مرتبه کولتیواتور زده شود.

آفت یا بیماری خاصی تاکنون روی این گیاه گزارش نشده است.

برداشت محصول

اگرچه پیکر رویشی و برگهای گزنه در مرحله گلدهی از کیفیت مناسب تری برخوردارند ولی از اواسط بهار تا پاییز می توان طی چند مرحله اقدام به برداشت محصول نمود.

برای برداشت محصول، پیکر رویشی گزنه را از فاصله 30 تا 40 سانتیمتری سطح زمین قطع نموده و پس از جدا کردن ساقه های ضخیم بقیه اندامها برای خشک کردن آماده میشوند.

زمان مناسب برای برداشت ریشه، فصل پاییز تا اوائل بهار (قبل از رویش گیاهان) است.

پس از برداشت بلافاصله محصول را باید خشک کرد. تاخیر در خشک کردن سبب سیاه شدن برگها و ساقه ها شده و از کیفیت محصول به شدت کاسته میشود.

توصیه میشود برای خشک کردن گزنه از خشک کنهای الکتریکی استفاده شود. دمای مناسب برای خشک کردن 55 تا 60 درجه سانتیگراد است.

همه چیز درباره گیاه گاوزبان باغی

نام علمی:

Borago officinalis

تیره:

Boraginaceae

در نوشته های تئوفراست و دیوسکورید از گاو زبان باغی به عنوان یک گیاه دارویی مهم یاد شده و خواص درمانی آن شرح داده شده است. طبق برخی نوشته ها، بذر گاو زبان باغی اولین بار از شمال آفریقا به اروپا منتقل و کشت گردید. از گاو زبان باغی در گذشته به عنوان یک گیاه عسل آور و همچنین گیاهی زینتی استفاده می شده است. در برخی کشور ها از برگ های سبز و جوان گاو زبان باغی به خاطر طعم خاص آن در تهیه سالاد استفاده می کردند. در طب سنتی بعضی کشور ها از برگ ها و گل های خشک این گیاه برای معالجه یرقان، سرفه، تب، بعضی بیماری های پوستی و همچنین برای مداوای بیماری های مربوطبه سنگ کلیه استفاده می شده است.

در تعدادی از مراجع علمی از گاو زبان به عنوان یک گیاه دارویی نام برده شده است. دانه، روغن و پیکر رویشی این گیاه حاوی مواد موثره ارزشمندی است که از آنها به عنوان آنتی اکسیدان، کاهش دهنده کلسترول خون و تنظیم کننده گردش خون استفاده می شود. از روغن دانه این گیاه برای درمان اگزما و تصلب شرائین استفاده می شود. از مواد مواد موثره گاو زبان باغی در صنایع آرایشی و بهداشتی نیز استفاده می شود. گاو زبان باغی در اکثر نقاط جهان در سطوح مختلفی کشت می شود.

گیاهشناسی

گاو زبان باغی گیاهی علفی، یک ساله و متعلق به تیره گاو زبان است. منشاء آن آسیای صغیر، جنوب اروپا و آفریقا گزارش شده است و در شمال آمریکا نیز می روید.

ساقه این گیاه مستقیم، تو خالی و پوشیده از کرک های بسیار زیر است. ارتفاع این گیاه، بین 80 تا 160 سانتی متر متغیر است. برگ ها تخم مرغی شکل بوده و در طول ساقه به طور متناوب قرار دارند. برگ ها نیز همانند ساقه، پوشیده از کرک های کم و بیش زبر هستند. برگ های پایینی نسبت به برگ های بالایی از دمبرگ بلند تری برخوردارند.

گل های گاو زبان باغی به رنگ آبی یا کم و بیش ارغوانی بوده و به صورت دستجات کم و تراکم در انتهای ساقه قرار گرفته و به طرف پایین خم می شوند. این گیاه دگر گرده افشان است و حشرات نقش عمده ای در گرده افشانی این گیاه دارند.

مادگی دو برچه ای است و پس از رسیدن تبدیل به میوه چهار فندقه می شود که هر فندقه حاوی یک دانه کم و بیش تخم مرغی شکل و چین دار است.

دانه به طول چهار تا شش میلی متر و ضخامت 2 تا 3 میلی متر می باشد. وزن هزار دانه 15 تا 20 گرم است. ریشه اصلی این گیاه مستقیم و شبیه هویج است که انشعاب های فراوانی دارد.

دانه حاوی 25 تا 35 درصد روغن است. اجزای تشکیل دهنده روغن گاو زبان گاوی باغی شباهت زیادی به ترکیب های تشکیل دهنده روغن گل مغربی دارد. به طوری که این روغن حاوی 22 تا 33 درصد اسید گامالینولنیک، 30 تا 40 درصد اسید لینولئیک و 8 تا 15 درصد اسید پالمتیک می باشد.

پیکر رویشی گاو زبان باغی محتوی مواد مسیلاژی، ساپونین، تانن، مقادیر قابل توجهی عناصر معدنی و همچنین حاوی مقادیر کمی اسانس می باشد.

دانه این گیاه دو تا 3 سال از قوه رویشی مناسبی برخوردار است. دانه ها 6 تا 8 روز پس از کشت سبز می شوند. گیاهان پس از رویش از رشد و نمو سریعی برخوردارند. اولین گل ها اواخر خرداد، اوائل تیرماه به تدریج ظاهر می شوند و میوه ها از اواخر تیر ماه تا اواخر مرداد ماه به تدریج می رسند. دانه پس از رسیدن از گیاه جدا شده و به اطراف پراکنده می شوند.

خواص دارویی

گیاه گل گاوزبان ایرانی به‌طور خودرو، در دامنهٔ کوه‌های البرز و همچنین در بازفت چهارمحال و بختیاری و دامنه های جنوبی رشته کوه زاگرس به بار می‌آید، تاکنون اهلی نشده و قابل کشت نیست. گل گاوزبان مقوی روح و اعضای رئیسه بدن بوده، حواس پنجگانه انسان را تقویت می‌کند. گل گاوزبان شکم را نرم و کیسه صفرا را باز می‌کند، اخلاط سوخته سوداوی را از معده خارج و عوارض آن را از بین می‌برد. از دیگر خواص گل گاوزبان این است که جوشانده آن همراه با داروهای دیگر جهت سرسام (مننژیت)، برسام (ورم حجاب حاجز)، مالیخولیا، جنون و رفع حواس‌پرتی مفید می‌باشد. جوشانده گل گاوزبان نشاط‌آور بوده رنگ رخسار را باز می‌کند. یکی دیگر از خواص گل گاوزبان این است که، سینه را نرم می‌کند، تنگی نفس و درد گلو را تسکین می‌دهد. یکی از خواص گل گاوزبان این است که، دلهره و وحشت را از بین می‌برد و غم و غصه را کم می‌کند و برای کسانی که با خود حرف می‌زنند سودمند می‌باشد. جوشانده گل گاوزبان با عسل جهت تنگی نفس تجویز شده‌است. از دیگر خواص گل گاوزبان این است که، جویدن برگ تازه گل گاوزبان جهت درمان جوش‌های چرکی دهان اطفال، برفک، سستی بیخ دندان و رفع حرارت دهان نافع است. مقدار خوراک گل آن دو مثقال تا پنج مثقال می‌باشد. عرق گل گاوزبان جهت بیماری‌های سوداوی، وسواس و خفقان مفید است.

گل گاوزبان دارای منیزیم بوده و از سرطان پیشگیری می‌کند. تحقیقات جدید بیانگر این مطلب هستند که عصاره آبی گل گاوزبان دارویی مؤثر و بی‌خطر برای درمان بیماران مبتلاء به اختلال وسواسی اجباری می‌باشد. گل گاوزبان دارای موسیلاژ، فلاونوئید ۱۵/۰درصد و آنتوسیانین با آگلیکون دلفینیدین و سیانیدین به میزان ۳۴/۱۳ درصد و به مقدار ناچیز آلکالوئید از دسته پیرولیزیدین است. گل مرغوب گلی است که دارای دم سفید و گلبرگ‌های بنفش باشد. برگ‌های تازه گل گاوزبان دارای مقدار زیادی ویتامین C می‌باشد. همچنین این گیاه دارای شوره نیست، عرق و ادرار را زیاد نمی‌کند.گل گاوزبان خشک شده – از گل‌های خشک شده در تهیه جوشانده، برای مصارف درمانی، استفاده می‌شود

جهت مشکلات پوستی، مثل اگزما مصرف می‌شود. همچنین گل گاوزبان به دلیل داشتن مقدار زیادی کلسیم و آهن و مواد مغذی مثل پتاسیم، روی، ویتامین‌های C و B و بتاکاروتن برای خانمهایی که دچار کمبود این مواد ضروری هستند مفید می‌باشد. گل گاوزبان به دلیل دارا بودن خواص تسکین‌دهنده برای درمان بیماری‌های عصبی نیز توصیه می‌شود. گل گاوزبان در عین حال برای درمان افسردگی و بی‌تعادل روانی ناشی از دوره‌های قاعدگی و یائسگی مصرف می‌شود. این گیاه آرام بخش، در درمان جوش‌های دهانی و آفت دهانی تأثیر شگرف می‌گذارد و معمولاً دمنوش‌های این گیاه برای سرماخوردگی و در بعضی مواقع سرفه‌های خشک در فصل سرما جوشانده‌ای قدرتمند و مرهمی قوی است. این گیاه دارویی باعث کاهش تب می‌شود و در تمام موارد تب مثل سرخک، مخملک، آبله، کهیر و تبهای دیگر می‌تواند مفید باشد.

نیازهای اکولوژیکی

گاو زبان باغی گیاهی است که در طول رویش به هوای گرم، نور فراوان و آب کافی نیاز دارد. اگر چه بذر های این گیاه در 8 تا 10 درجه سانتی گراد جوانه می زنند ولی دمای مطلوب برای رویش بذر های گاو زبان باغی 15 تا 17 درجه سانتی گراد است. کشت این گیاه در اماکن سایه نه تنها سبب کاهش شدید محصول دانه می شود بلکه در کاهش کیفیت آنها موثر است. این گیاه در طول رویش به مقادیر مناسبی نور نیاز دارد. به طوری که در طول ماه های تیر و مرداد به حداقل 8 تا 10 ساعت نور در روز نیازمند است.

کشت گاو زبان باغی در مناطق سایه دار و کم نور سبب تولید شاخه هایی و خوابیده شده و کاهش شدید عملکرد محصول را در پی خواهد داشت. همچنین این گیاه در طول رویش به آب کافی نیاز دارد. از این رو باید در مناطقی که امکان آبیاری گیاهان وجود داشته باشد کشت شوند. بیاری این گیاه در مراحل ساقه دهی، گل دهی و مرحله تشکیل میوه اهمیت بسیار دارد.

گاو زبان باغی به سرما حساس است. به طوری که در 2 – و 3 – درجه سانتی گراد گیاهان دچار سرما خوردگی و خشک می شوند. اگرچه گاو زبان باغی را در هر نوع خاکی می توان کشت کرد ولی خاک هایی با بافت متوسط که قادر به حفظ رطوبت می باشند، خاک های مناسبی برای کشت این گیاه است.

پی اچ مناسب خاک برای گاو زبان باغی 5/4 تا 3/8 است.

تناوب کشت

گاو زبان باغی را با هر گیاهی می توان به تناوب کشت کرد. باید توجه داشت بر اثر ریزش شدید دانه های آن، گیاه گاو زبان باغی علف هرز غالب برای کشت های بعدی خواهد بود.

مواد و عناصر غذایی مورد نیاز

گاو زبان باغی در طول رویش به مقادیر متوسطی مواد و عناصر غذایی نیاز دارد. اگر چه کود های حیوانی نقش عمده ای در افزایش عملکرد محصول دارد ولی کود های نپوسیده دامی تاثیر نا مناسبی بر ریشه این گیاه خواهد داشت. از این رو می بایست در افزودن کود های حیوانی به زمین هایی که در آن گاو زبان کشت می شود نهایت دقت صورت گیرد. از این رو توصیه می شود کود های حیوانی در اختیار گیاهانی که در تناوب با گاو زبان باغی کشت می شود، قرار داده شوند.

فصل پاییز هنگام آماده سازی باید 70 تا 80 کیلو گرم در هکتار ازت، 60 تا 70 کیلو گرم در هکتار اکسید فسفر و 65 تا 70 کیلو گرم در هکتار اکسید پتاس به خاک اضافه کرد.

افزودن ازت در طول رویش گیاه گاو زبان باغی باید با دقت انجام گیرد. زیرا ازت زیاد سبب کاهش عملکرد محصول می شود.

آماده سازی خاک

پس ا برداشت کشت قبلی، می بایست کود های شیمیایی مورد نیاز گیاه به خاک اضافه شده و سپس شخم متوسطی زده شود. اوائل بهار باید کلوخه ها را به وسیله دیسک شکسته و زمین را تسطیح نموده و بستر خاک را براب کاشت گاو زبان باغی آماده کرد.

تاریخ و فواصل کاشت

نیمه دوم فروردین ماه زمان مناسبی برای این گیاه است. فاصله ردیف های کاشت بستگی به روش کشت دارد. چنانچه محصول توسط ماشین برداشت و در یک مرحله برداشت شوند، فاصله ردیف های کاشت 70 سانتی متر مناسب است.چنانچه محصول با دست و طی دو مرحله برداشت شود، فاصله 80 تا 100 سانتی متری با کشت دو قلو  (فاصله ردیف ها 50 و 100 سانتی متری) مناسب است.

روش کاشت

کاشت و تکثیر گاو زبان باغی توسط بذر و به صورت مستقیم در زمین اصلی انجام می شود. همان طور که گفته شد روش کاشت بستگی به نوع برداشت محصول دارد که به دو صورت یک مرحله ای (توسط ماشین برداشت غلات) و دو مرحله ای (با دست) صورت می گیرد. مقدار بذر مورد نیاز بستگی به روش کاشت دارد. چنانچه فاصله ردیف ها 70 سانتی متر در نظر گرفته شود مقدار بذر مورد نیاز برای 5 تا 6 کیلو گرم در هکتار و چنانچه فاصله ردیف ها 80 تا 100 سانتی متر و یا کشت دو قلو در نظر گرفته شود به 5/3 تا 4 کیلو گرم در هکتار بذر با کیفیت مناسب نیاز است. توصیه می شود در هر متر طول ردیف 12 تا 16 عدد بذر قرار گیرد. عمق کشت بذر دو تا سه سانتی متر مناسب است.

مراقبت و نگهداری

گاو زبان باغی از رشد و نمو سریعی برخوردار است. در طول رویش و تا قبل از بسته شدن ردیف ها باید یک تا دو مرتبه اقدام به وجین علف های هرز نمود. گیاهان در مرحله چهار تا شش برگی باید طوری تنک شوند که فاصله دو بوته در طول ردیف 15 تا 20 سانتی متر گردد.

چنانچه محصول با دست و طی دو مرحله برداشت شود، توصیه می شود در مرحله ابتدای ساقه دهی زیر گیاهان پلاستیک های مناسبی به عرض 100تا 150 سانتی متر قرار گیرند. به منظور سهولت در آبیاری بهتر است سوراخ هایی به قطر یک تا دو میلی متر روی آنها تعبیه شده باشد.

برخی آفات می توانند در طول رویش گیاه خساراتی به محصول وارد آورند. از جمله این آفات کرم برگ خوار است که با تغذیه از برگ ها سبب کاهش شدید عملکرد محصول می شود. برای مبارزه با این آفت می توان از سموم مناسب استفاده کرد. سمومی که مواد موثره آنها را دی متوات (مانند بی، آی، 58 ای سی) و دلتامترین (مانند دسیس، 5/2 ای، سی) تشکیل می دهند، سموم مناسبی برای مبارزه با آفت مذکور هستند. از اوائل مرحله گلدهی می توان از این سموم استفاده کرد.

برداشت محصول

دانه های گاو زبان باغی به تدریج از اواخر تیر ماه و طی سه تا چهار هفته می رسند. دانه های رسیده به سهولت از گیاه جدا شده و به اطراف پراکنده می شوند که این مسئله سبب کاهش شدید عملکرد می گردد. روش های مختلفی برای برداشت محصول گاو زبان باغی وجود دارد تا به وسیله آنها بتوان به حداکثر محصول دست یافت.

برداشت یک مرحله ای: این نوع برداشت ساده ترین، ارزانترین ولی نا مناسب ترین روش برداشت است که توسط ماشین برداشت غلات و طی یک مرحله انجام می گیرد.

برداشت یک مرحله ای هنگامی صورت می گیرد که چهل درصد میوه های یک بوته رسیده باشند. در این روش دانه های نارس زیادی برداشت می شوند که کیفیت و کمیت مواد وثره آنها در پایین ترین حد قرار دارد.

برداشت در دو مرحله: چنانچه قرار باشد محصول با دست و طی دو مرحله برداشت شود، در مرحله ساقه دهی زیر گیاهان پلاستیک های مناسبی قرار داده می شود. در این روش قبل از رسیدن کامل میوه ها، بوته ها را از فاصله 20 تا 25 سانتی متری سطح خاک برداشت کرده و آنها را روی پلاستیک های مذکور قرار می دهند. سپس 4 تا 5 روز بعد (بستگی به شرایط اقلیمی) اقدام به برداشت همه گیاهان و بو جاری دانه ها می کنند. کمیت و کیفیت مواد موثره دانه هایی که در دو مرحله برداشت می شوند مناسب تر از برداشت یک مرحله ای است.

رطوبت مجاز دانه های برداشت شده 11 تا 12 درصد می باشد. معمولا دانه هایی که طی دو مرحله برداشت می شوند، مناسب بوده و نیازی به خشک کردن ندارند. ولی دانه های برداشت شده طی یک مرحله از رطوبت بالایی برخوردارند. لذا توصیه می شود این دانه ها با ضخامت 5 سانتی متر در سایه و در معرض جریان هوا قرار داده شوند. پس از خشک شدن می بایست دانه ها را بسته بندی و نگهداری نمود.

مقدار عملکرد دانه به روش برداشت بستگی دارد. چنانچه محصول طی یک مرحله برداشت شود، مقدار عملکرد 400 تا 500 کیلو گرم در هکتار و چنانچه با دست و طی دو مرحله بر اشت شود، مقدار عملکرد 800 تا 1000 کیلو گرم در هکتار می باشد.

همه چیز درباره گیاه شیشا

نام علمی:

Tanacetum vulgare

تیره:

Asteraceae

گیاهشناسی

شیشا گیاهی علفی و چند ساله است. منشاء این گیاه اروپا-آسیا گزارش شده و در شمال آمریکا گسترش زیادی دارد. ارتفاع آن با توجه به شرایط اقلیمی محل رویش متفاوت و بین 80 تا 150 سانتی متر می باشد. ساقه مستقیم است و انشعاب های زیادی دارد. تعداد انشعاب های ساقه از سال دوم رویش به حداکثر می رسد.

برگ ها دارای بریدگی های عمیقی است که به صورت متناوب روی ساقه قرار می گیرند. شرایط اقلیمی بر خصوصیات ظاهری این گیاه بسیار موثر است. به طوری که در شرایط مختلف آب و هوایی، خصوصیات ظاهری آن (برگ ها، گل ها و اندازه گیاه) تغییر می کند. گلها در انتهای ساقه اصلی و فرعی و به طور مجتمع (گل آذین دیهیم) ظاهر شده و از گلچه های لوله ای زرد رنگ تشکیل شده اند. گل ها با توجه به شرایط اقلیمی محل رویش بین ماه های خرداد تا شهریور پدیدار می شوند. ریشه کوتاه و منشعب بوده و دارای جوانه های متعددی است. میوه این گیاه فندقه است. مواد موثره شیشا در گل ها و پیکر رویشی این گیاه ساخته و ذخیره می شود. خصوصیات شیمیایی مواد موثره این گیاه در اقلیم های مختلف متفاوت است. از این رو تیپ های شیمیایی مختلفی از آن شناسایی شده است.

اسانس از مهمترین مواد موثره این گیاه است که در گل ها و پیکر رویشی آن ساخته و ذخیره می شود. مقدار اسانس در برگ های جوان (در مرحله گلدهی) یک درصد و در پیکر رویشی (ساقه های جوان و برگ ها) 3/0 (سه دهم) تا 5/0 (نیم) درصد می باشد. مهمترین ترکیب های اسانس را تویون (توجون)، کامفور، بورنئول، آمبولولون و آرتمیزیاکتون تشکیل می دهد.

به لحاظ وجود تویون در اسانس، این گیاه را باید با احتیاط مصرف کرد.

پارتنولید ترکیب اصلی پیکر رویشی برخی تیپ های شیمیایی شیشا را تشکیل می دهد که از نظر تیپ شمیایی شباهت زیادی به بابونه گاو چشم دارد.

خواص دارویی و کاربردها

گیاه شیشا در طب سنتی بسیاری از کشور ها به عنوان یک گیاه دارویی مهم مورد استفاده قرار می گیرد. در گذشته برای معالجه اسهال های مزمن، تب، رماتیسم و کاهش درد های نقرس از این گیاه استفاده می کردند. از این رو در بعضی کشور ها نام عمومی این گیاه را ضد درد گذاشته اند.

از گل ها و پیکره رویشی این گیاه در اکثر منابع علمی معتبر به عنوان دارو یاد شده و خواص درمانی آن مورد تاکید قرار گرفته است. از این گیاه برای معالجه عفونت های روده استفاده می شود. مواد موثره این گیاه ضد انگل دستگاه گوارش انسان و حیوانات است. اسانس آن نیز خاصیت شدید ضد باکتریایی دارد.

به لحاظ خاصیت ضد انگلی شدید این گیاه، از مواد موثره آن در تهیه دارو های دام و طیور استفاده فراوان می شود. مواد موثره شیشا در تهیه آفت کش های طبیعی نیز کاربرد دارد.

نیازهای اکولوژیکی

گیاه شیشا در طول رویش به آب کافی نیاز دارد. در شرایط آبیاری و رطوبت مناسب، گیاهان از رشد و نمو خوبی برخوردار می شوند و عملکرد پیکر رویشی و میزان مواد موثره آن افزایش می یابد.

این گیاه به شرایط نا مساعد اقلیمی و همچنین آفات و بیماری ها مقاوم است. نیاز های اقلیمی تیپ های شیمیایی شیشا بر حسب نوع و مقدار مواد موثره آنها تغییر می کند که در هنگام کاشت باید مورد توجه قرار گیرند.

تناوب کاشت

چون شیشا دو تا سه سال در یک زمین باقی می ماند، از این رو انتخاب زمین مناسب و تناوب کاشت صحیح با سایر گیاهان ضرورت دارد. شیشا را با هر گیاهی می توان به تناوب کشت کرد ولی بهتر است با گیاهانی به تناوب کشت شود که نه تنها سبب گسترش علف های هرز نشوند، بلکه دوره رویشی کوتاه داشته باشند تا پس از برداشت آن فرصت کافی برای آماده سازی زمین برای کشت شیشا وجود داشته باشد.

مواد و عناصر غذایی مورد نیاز

شیشا در خاک های فقیر نیز قادر به رویش است. ولی مواد و عناصر غذایی مناسب خاک سبب افزایش عملکرد پیکر رویشی گیاه می شود. توصیه می شود مواد و عناصر غذایی مورد نیاز گیاه بر اساس نتایج آزمایش خاک اضافه شود. تحقیقات نشان می دهد ازت زیاد نه تنها سبب به تاخیر افتادن گلدهی، بلکه سبب کاهش شدید عملکرد گل می شود. از این رو افزودن ازت به خاک باید با دقت انجام گیرد.

آماده سازی خاک

برای آماده سازی زمین می بایست در فصل پاییز پس از افزودن مواد و عناصر غذایی توصیه شده، شخم متوسطی زده شود. سپس اواخر زمستان زمین را تسطیح و بستر خاک را برای کشت آماده نمود.

تاریخ و فواصل کاشت

اوائل بهار زمان مناسبی برای تکثیر جنسی و رویشی شیشا است.

در ازدیاد به روش جنسی که توسط بذر صورت می گیرد، عمق کشت بذر نباید از دو تا سه میلی متر بیشتر باشد. چرا که کشت در عمق بیشتر خاک نه تنها مانع سبز شدن بذر ها می شود بلکه حتی در صورت سبز شدن، یاهان از رشد و نمو یکسانی برخوردار نبوده و استفاده از ماشین آلات را در مرحله برداشت با مشکل مواجه می کند.

اواخر اسفند – اوائل فروردین، زمان مناسبی برای تقسیم ریشه و اواخر اردیبهشت – اوائل خرداد نیز زمان مناسبی برای تقسیم بوته هاست.

در هر دو روش فاصله ردیف های کاشت 70 سانتی متر و فاصله دو بوته روی ردیف نیز 30 تا 40 سانتی متر مناسب می باشد.

روش کاشت

ازدیاد شیشا توسط بذر و یا از طریق رویشی صورت می گیرد.

تکثیر توسط بذر: بذر های گیاه شیشا بسیار ریز هستند و از قوه نامیه رویشی بسیار کمی نیز برخوردارند به طوری که پس از کشت درصد خیلی کمی از بذر ها سبز می شوند. لذا ازدیاد این گیاه توسط بذر به جز موارد خاص، کمتر انجام می شود.

تکثیر رویشی: در تکثیر رویشی، ازدیاد به سه روش تقسیم ریشه، تقسیم بوته و ریشه دار کردن ساقه های نیمه خشبی امکان پذیر است.

در روش تقسیم ریشه، بوته های دو ساله، سالم و عاری از هر گونه آلودگی قارچی یا باکتریایی را باید در زمان مناسب از خاک خارج و بر حسب اندازه ریشه، آن را به 10 تا 12 قسمت تقسیم نمود. هر قطعه ریشه تقسیم شده باید دارای یک یا دو جوانه رویشی باشد. ریشه های تقسیم شده را بلافاصله باید در زمین اصلی و در فواصل مناسب کشت کرد.

چنانچه ازدیاد به روش تقسیم بوته انجام شود، می بایست در زمان مناسب بوته های سالم را از خاک خارج نمود و آن را به شش تا هشت قسمت تقسیم کرد. هر بوته تقسیم شده باید حداقل دارای یک ساقه به طول 10 تا 15 سانتی متر باشد. بوته های تقسیم شده باید بلافاصله در زمین اصلی و در فواصل مناسب کشت شوند.

ریشه دار کردن قلمه های سبز یا نیمه خشبی از روش های دیگر ازدیاد رویشی شیشا است. در این روش پس از جدا کردن قطعات مناسب از ساقه، آن ها را باید در مخلوط پرلیت و شن مرطوب قرار داد. قلمه ها در شرایط مناسب، پس از دو تا سه هفته ریشه دار می شوند. شش تا هشت هفته بعد می توان قلمه های ریشه دار شده را به زمین اصلی منتقل نمود. از آن جا ریشه دار کردن قلمه ها وقت گیر بوده و به کارگر زیادی نیاز دارد، از این روش کمتر استفاده می شوند.

مراقبت و نگهداری

مهمترین اقدام در مرحله داشت گیاه شیشا، مبارزه با علف های هرز آن است. به طوری که در طول رویش گیاه و بر حسب تراکم و نوع علف های هرز می بایست یک یا دو بار اقدام به وجین مکانیکی (در سطوح کوچک کشت با دست و در سطوح وسیع توسط کولتیواتور) علف های هرز نمود.

آبیاری بوته ها پس از انتقال به زمین اصلی و همچنین آبیاری مزرعه در روز های خشک، برای رشد و نمو بهتر گیاهان بسیار ضروری است.

آفات و بعضی بیماری های قارچی در طول رویش، خسارت های زیادی به محصول وارد می کنند. برخی آفات از جمله شته ها (گونه های آفیس و میزوس) در طول رویش به مزارع گیاه شیشا حمله کرده و به محصول خسارت وارد می کنن. این خسارت به خصوص در گیاهان سه ساله ای که در شرایط نا مساعد رشد کرده و ضعیف می باشند، بیشتر و جدی تر است. با استفاده از سموم مناسب مانند داناتوکس 50 ای سی (با ماده موثره متیل پاراتیون)، بی آی 58 ای سی (با ماده موثره دی متوات) و سم هوستاتیون 40 ای سی (با ماده موثره تریازوفوس) می توان جمعیت آفت مذکور را به خوبی کنترل کرد. سفیدک از بیماری های قارچی گیاه شیشا است که در طول رویش می تواند خسارات سنگینی به محصول وارد کند. استفاده از قارچ کش های مناسب مانند فوندازول 50 دبلیویی (با ماده موثره بنومیل)، کاراتان ال سی (با ماده موثره دینوکاپ) و قارچ کش ارتوفالتان اف ال (با ماده موثره فولیپ) نقش مهمی در کنترل این بیماری قارچی دارد.

برداشت محصول

محصول شیشا در مرحله گلدهی، از کیفیت بسیار مناسبی برخوردار است. در طول رویش، چند بار می توان پیکره رویشی این گیاه را برداشت کرد. اگر گیاهان به منظور استخراج اسانس کشت شوند، اولین محصول که در مرحله گلدهی کامل برداشت می شود از بیشترین مقدار اسانس برخوردار بوده و در برداشت های دوم و به خصوص برداشت سوم از مقدار اسانس کاسته می شود.

چنانچه شرایط اقلیمی محل رویش (به خصوص وضعیت خاک، میزان نور و رطوبت) مناسب باشد سه و حتی چهار بار در سال می توان محصول را برداشت کرد. لیکن تحقیقات نشان می دهد که برداشت های اول و دوم از کیفیت مطلوب تری برخوردارند. از این رو توصیه می شود، دو مرتبه در سال نسبت به برداشت نیز قبل از خشک شدن گیاهان (در اثر بروز سرما) باید انجام گیرد.

برداشت پیکر رویشی با دست (در سطوح محدود کشت) و یا توسط ماشین های مخصوص برداشت (در سطوح وسیع) صورت می گیرد. پس از برداشت، ساقه های ضخیم و نامناسب را باید از سایر اندام های مناسب مانند گل، برگ و ساقه های سبز و جوان جدا کرد. بعضی معتقدند فقط باید سرشاخه های هوایی گیاهان (به ارتفاع 40 سانتی متر) برداشت گردد. محصول برداشت شده را باید بلافاصله خشک کرد. چنانچه از سایه برای خشک کردن استفاده شود، باید اندام های برداشت شده، حداکثر به ضخامت 15 تا 25 سانتی متر در سایه پهن شده و در جریان هوای آزاد خشک شوند.

اگر از خشک کن های الکتریکی برای خشک کردن پیکر رویشی شیشا استفاده شود، دما نباید از 40 درجه سانتی گراد بیشتر باشد.

گیاهان در سال دوم رویش بیشترین مقدار عملکرد محصول را دارند. میزان عملکرد پیکر رویشی خشک گیاه شیشا در سال دوم رویش 8/1 (یک و هشت دهم) تا 4/2 (دو و چهار دهم) تن در هکتار است. از سال سوم به بعد عملکرد محصول کاهش می یابد.

نسبت مقدار گل به پیکره رویشی این گیاه یک به سه است.

مقدار اسانس بر حسب شرایط اقلیمی محل رویش و در مراحل مختلف فنولوژیکی گیاه تغییر می کند. در سال دوم عملکرد اسانس 15 تا 25 کیلو گرم در هکتار خواهد بود.

همه چیز درباره گیاه جعفری مکزیکی

نام علمی:

TAGETES MINUTA

تیره:

Asteraceae

گونه های مختلف جنس Taget بیش از هزار سال پیش توسط اقوام Aztec کشت و کار می شده و در مراسم مذهبی – عبادی این اقوام مورد استفاده قرار می گرفته اند. قدمت استفاده از گونه های مختلف این گیاه به عنوان ادویه و چاشنی در فرانسه و انگلستان نیز به بیش از هزار سال می رسد. جعفری مکزیکی در زمان سلطه اسپانیائی ها بر قاره آمریکا، از اسپانیا به اروپا، آسیا، آفریقا، استرالیا و جزایر هاوایی منتقل شد و کشت گردید. پیکر رویشی گیاه جعفری مکزیکی حاوی اسانس است. اسانس این گیاه در صنایع مختلف از جمله صنایع داروسازی، آرایشی و بهداشتی، غذایی، نوشابه سازی و همچنین در صنعت تولید سموم دفع آفات گیاهی موارد مصرف فراوانی دارد. اسانس این گیاه خاصیت شدید ضدباکتریایی (اعم از باکتری های گرم مثبت و گرم منفی) و ضدقارچی دارد. از این اسانس برای درمان سرماخوردگی، التهاب های دستگاه تنفسی و معالجه بیماری های مربوط به دستگاه هاضمه استفاده می شود. تحقیقات نشان می دهد عصاره حاصل از ریشه این گیاه خاصیت شدید ضدویروس هرپس سیمپلکس تیپ یک و دو انسانی دارد. مواد مؤثره جعفری مکزیکی نقش عمده ای در کنترل قارچ ها و باکتری های بیماری زای انسانی دارد. این مواد همچنین نماتدها را کنترل می کند. در این رابطه یکی از محققین نشان داده است که عصاره حاصل از ریشه گیاه جعفری مکزیکی با کاهش چشمگیر جمعیت برخی نماتدها در خاک موجب رشد و نمو بهتر گیاهانی چون گوجه فرنگی و بادمجان می شود. از این رو برخی کشورها جهت مبارزه طبیعی با نماتدها از گیاه جعفری مکزیکی به عنوان کود سبز استفاده می کنند. از این گیاه همچنین برای کنترل آفات انباری، از بین بردن لارو برخی پشه ها، موریانه ها و کرم ها استفاده می شود. مواد مؤثره جعفری مکزیکی در کنترل علف های هرز چندساله مانند قیاق، پیچک صحرایی، آلاله و برخی دیگر از علف های هرز نیز مؤثر است و مورد استفاده قرار می گیرد. جعفری مکزیکی در سطوح وسیعی در کشورهای فرانسه، کنیا، آرژانتین و استرالیا کشت می شود.این گیاه در فلور کشور ما وجود نداشته و بذر آن توسط دکتر امیدبیگی وارد کشور شده و در حال حاضر سطوح مختلفی در برخی نقاط کشور به کشت این گیاه اختصاص دارد. 

گیاهشناسی

جعفری مکزیکی گیاهی علفی، یکساله و متعلق به تیره کاسنی (گل ستاره) است. منشأ این گیاه علفزارها و مناطق معتدل و کوهستانی آمریکای جنوبی شامل کشورهای آرژانتین، شیلی، بولیوی، پرو و منطقه چاکو در پراراگوئه گزارش شده است. ارتفاع این گیاه متفاوت و بستگی به شرایط اقلیمی محل رویش گیاه داشته و بین یک تا دو متر می باشد. اگرچه ارتفاع جعفری مکزیکی در برخی شرایط اقلیمی به سه متر هم می رسد. ساقه مستقیم و دارای شیارهای طولی متعددی است. از ساقه اصلی شاخه های فرعی متعددی منشعب می گردد. برگ ها به طول 5 تا 15 سانتیمتر، به رنگ سبز تیره و منقسم است. هر برگ به 4 تا 6 لوب تقسیم می شود. حاشیه برگ ها دارای دندانه های ریز است. سطح زیرین برگ ها دارای غده های چندسلولی محتوی اسانس می باشد. این غده ها بر روی شاخه های فرعی و براکته ها نیز دیده می شوند (ساقه اصلی فاقد اسانس است). پس از متلاشی شدن این غده ها، بوی معطری که ناشی از خروج اسانس است به مشام می رسد. گل ها زرد رنگ و کوچک هستند. طول گل 10 تا 15 و قطر آن 10 تا 20 میلیمتر می باشد. گل شامل گلچه های شعاعی و گلچه های مرکزی است. اطراف گل 4 تا 5 براکته مشاهده می شود. گل ها دوجنسی بوده و گرده افشانی توسط حشرات صورت می گیرد. بذر گیاه جعفری مکزیکی به رنگ قهوه ای تیره بوده و قسمت انتهایی آن دارای پاپوسی سفیدرنگ است. طول بذر 10 تا 12 میلیمتر و وزن هزاردانه 0.9 تا 1.1 گرم است.

کاربردها

پیکر رویشی این گیاه حاوی اسانس است. اسانس این گیاه در صنایع مختلف ازجمله صنایع داروسازی، آرایشی و بهداشتی، غذایی، نوشابه سازی و همچنین در صنعت تولید سموم دفع آفات گیاهی موارد مصرف فراوانی دارد.

مواد موثره جعفری مکزیکی نقش عمده ای در کنترل قارچها و باکتریهای بیماریزای انسانی دارد. این مواد همچنین نماتدها را کنترل میکند. دراین رابطه یکی از محققین نشان داده است که عصاره حاصل از ریشه گیاه جعفری مکزیکی با کاهش چشمگیر جمعیت برخی نماتدها در خاک موجب رشد و نمو بهتر گیاهانی چون گوجه فرنگی و بادمجان میشود. ازین رو برخی کشورها جهت مبارزه طبیعی با نماتدها از گیاه جعفری مکزیکی به عنوان کود سبز استفاده میکنند.

ازین گیاه همچنین برای کنترل آفات انباری، از یبن بردن لارو برخی پشه ها، موریانه ها و کرمها استفاده میشود.

مواد موثره جعفری مکزیکی در کنترل علفهای هرز چندساله مانند قیاق، پیچک، صحرایی، آلاله و برخی دیگر از علفهای هرز نیز موثر است و مورد استفاده قرار میگیرد.

خواص دارویی

اسانس این گیاه خاصیت شدید ضد باکتریایی ( اعم از باکتریهای گرم مثبت و گرم منفی ) و ضدقارچی دارد. ازین اسانس برای درمان سرماخوردگی، التهابهای دستگاه تنفسی و معالجه بیماریهای مربوط به دستگاه هاضمه استفاده می شود.

تحقیقات نشان میدهد عصاره حاصل از ریشه این گیاه خاصیت شدید ضد ویروس هرپس سیمپلکس تیپ یک و دو انسانی دارد.

نیازهای اکولوژیکی

جعفری مکزیکی گیاهی گرمادوست بوده و در شرایط آب و هوایی گرم از رشد و نمو مناسبی برخوردار است. حداقل دما برای سبز شدن بذر این گیاه 15 درجه سانتیگراد گزارش شده است. جعفری مکزیکی گیاهی روزکوتاه است و تابش آفتاب در طول رویش این گیاه تأثیر مناسبی بر عملکرد پیکر رویشی و مواد مؤثره آن دارد. تحقیقات نشان می دهد که بذر جعفری مکزیکی در دمای 35 درجه سانتیگراد سبز نمی شود، در حالیکه در دمای 25 درجه سانتیگراد و در حضور نور به سرعت سبز می شود. جعفری مکزیکی در طول رویش به آب زیادی نیاز ندارد و فقط در روزهای خشک سال باید اقدام به آبیاری منظم گیاهان نمود. چنانچه میزان بارندگی سالانه در منطقه ای 500 میلیمتر و توزیع بارش و فصول سال مناسب باشد، این گیاه را می توان به صورت دیم کشت نمود. خاک هایی با پی اچ کمی اسیدی (بین 5.5 تا 7) برای کشت این گیاه مناسب است. خاک های با بافت متوسط و فاقد هر گونه علف های هرز، خاک های مناسبی برای کشت جعفری مکزیکی است. خاک هایی با بافت سنگین برای کشت این گیاه مناسب نمی باشد. مناسب ترین خاک برای کشت جعفری مکزیکی، خاک های لومی شنی تا لومی رسی با زهکش مناسب و مقادیر مناسب ترکیب های هوموسی است.

تکثیر

کاشت و تکثیر جعفری مکزیکی توسط بذر صورت می گیرد. روش کاشت بستگی به شرایط آب و هوای منطقه دارد و معمولاً به دو روش مستقیم و غیرمستقیم انجام می گیرد. کشت مستقیم: بذور باید در زمان مناسب در زمین اصلی کشت گردد. از آنجا که بذر این گیاه کوچک است، بهتر است آن را با مقادیر مناسب ماسه نرم یا خاک اره مخلوط نموده تا بذور به طور یکنواخت در طول ردیف ها کشت شوند. آبیاری مناسب پس از کشت بذر به منظور رویش یکسان بذرها ضروری است. کشت غیرمستقیم: چنانچه زمین برای کشت مستقیم مناسب نباشد، بهتر است به صورت غیرمستقیم کشت شود. نشاهای این گیاه شوک حاصل از عمل انتقال را به خوبی تحمل می کنند. از این رو می توان این گیاه را به صورت غیرمستقیم کشت کرد. در این روش بذرهای جعفری مکزیکی را در زمان مناسب در خزانه هوای آزاد که بستر آن برای همین منظور آماده شده است باید شکت نمود. آبیاری منظم و وجین علف های هرز سطح خزانه نقش عمده ای در رشد نشاها دارد. پس از آنکه ارتفاع نشاها به 10 تا 15 سانتیمتر رسید باید آنها را زمین اصلی منتقل و کشت نمود و بلافاصله آنها را آبیاری کرد. 

تناوب کشت

اگرچه جعفری مکزیکی را با هر گیاهی می توان به تناوب کشت کرد ولی تحقیقات نشان میدهد که اجزا تشکیل دهنده اسانس جعفری مکزیکی اثر بازدارنده قوی بر رشد ریشه دانهالهای ذرت داشته و سبب اکسیده و سپس خشک شدن ریشه ذرت میگردد.

پس از برداشت جعفری مکزیکی، زمین از حداقل تراکم علفهای هرز برخوردار خواهد بود. از آنجا که ریشه این گیاه نقش عمده ای در کنترل نماتدها دارد، لذا توصیه میشود با گیاهانی که به نماتدها حساس هستند به تناوب کشت گردد.

آماده سازی خاک

فصل پاییز، قبل از کشت میبایست کودهای حیوانی مورد نظر به خاک اضافه شود. پس از اضافه کردن کودهای شیمیایی مورد نیاز شخم متوسطی زده میشود. اوائل بهار پس از شکستن سله ها و خرد کردن کلوخ ها توسط دیسک زمین را تسطیح و بستر خاک را برای کاشت بذر باید آماده کرد.از آنجا که این گیاه به غرقابی حساس است، لذا زمین باید کاملا تسطیح شده و فاقد هرگونه پستی و بلندی باشد.

تاریخ و فواصل کاشت

کاشت جعفری مکزیکی در زمان مناسب نقش موثری در افزایش عملکرد محصول دارد. ازین رو با توجه به طولانی بودن دوره رشد این گیاه توصیه میشود خیلی زود و پس از، از بین رفتن خطر سرما کشت شود.

در کاشت مستقیم برای هر هکتار زمین به یک کیلوگرم بذر با کیفیت مناسب نیاز است.در این صورت فاصله ردیفها 30 تا 45 سانتیمتر و فاصله دو بوته روی ردیف 15 تا 30 سانتیمتر توصیه میشود. عمق کشت بذر بستگی به رطوبت و بافت خاک دارد و بین یک تا دو سانتیمتر متغیر است.

در کاشت غیرمستقیم بذور را باید در خزانه کشت کرد. آماده سازی بستر خزانه به صورت کرتی با ابعاد 1 متر در 10 متر موجب تسهیل در امر وجین و آبیاری سطح خزانه میشود. توصیه میشود به هرکرت مقدار 50 کیلوگرم کود دامی کاملا پوسیده، کمپوست یا برگ پوسیده و مقدار 100 گرم کود ازت و مقادیر مناسبی، فسفر و پتاس اضافه گردد. فاصله مناسب ردیفهای کشت در خزانه 10 تا 15 سانتیمتر است. نشاء ها پس از انتقال به زمین اصلی باید در ردیفهایی به فاصله 45 تا 60 سانتیمتر و فاصله دو بوته در طول ردیف 30 سانتی متر کشت شوند.

برداشت محصول

برداشت پیکر رویشی جعفری مکزیکی در مراحل مناسب رشد و نمو گیاه نقش موثری در کمیت و کیفیت اسانس آن دارد. تحقیقات نشان میدهد گیاهان برداشت شده در اوائل تشکیل گل از بیشترین مقدار اسانس (1.5 درصد) و در مرحله قبل از گلدهی از حداقل مقدار اسانس (1درصد) برخوردار میباشند.

همه چیز درباره گیاه بابونه گاوچشم

نام علمی:

Tanacetum parthenium

تیره:

Asteraceae

بابونه گاوی در نواحی مرتفع ایران از جمله در بلندی‌های بالای ۲۵۰۰ متر در استان کهگیلویه و بویراحمد، در روستای لیند سوادکوه با ارتفاع ۲۰۰۰ متر در استان مازندران و در جنگل های ارسباران می‌روید.در نواحی روستاهای واقع در گرکن جنوبی از توابع شهرستان مبارکه استان اصفهان نیز یافت می شود.

عصاره به دست آمده از این گیاه دارویی، از سرشاخه‌های گلدار آن به دست می‌آید. ماده مؤثر موجود در این عصاره پارتنولید است؛ که تأثیرات ضد التهابی، ضد اسپاسمی و ضد میگرنی دارد.

گیاهشناسی

بابونه گاو چشم گیاهی علفی و چند ساله است. این گیاه متعلق به تیره کاسنی (گل ستاره ای ها) بوده و منشا آن قزاقستان، آسیای میانه و نواحی مدیترانه گزارش شده است. بابونه گاو چشم در اروپا، آمریکا و آسیا گسترش دارد.

ارتفاع این گیاه متفاوت است و بستگی به شرایط اقلیمی محل رویش داشته و بین 45 تا 70 سانتی متر می باشد. ساقه مستقیم، چند ضلعی و دارای شیار های طولی بوده و رنگ آن سبز است و گاهی به علت تجمع آنتوسیانین ها، رنگ ساقه قرمز مایل به قهوه ای دیده می شود. قسمت فوقانی انشعاب های فراوانی دارد. بخش پایینی ساقه به خصوص در گیاهان چند ساله ضخیم و چوبی می شود.

برگ ها، سبز روشن متمایل به زرد و دارای طعمی تلخ بوده و هنگام له شده بویی تند و معطر دارند. پهنک برگ به شکل تخم مرغ، منقسم و سطح آنها پوشیده از کرک های کوتاه است. طول برگ ها متفاوت بوده و بین 3 تا 12 (به ندرت 15) سانتی متر است. برگ های قسمت پایینی گیاه دارای دمبرگ بلندی است که به طرف بالا دمبرگ ها کوتاه و تقریبا بدون دمبرگ می شوند.

گل ها در انتهای ساقه اصلی و ساقه های فرعی پدیدار می شوند. قطر گل ها بین 6/0 تا 6/1 سانتی متر است. اگر چه در برخی شرایط اقلیمی قطر گل ها به 2 تا 2/2 سانتی متر هم می رسد. گل ها دو جنسی (نر – ماده) و خودگشن بوده و از دو نوع گلچه تشکیل شده اند. گلچه های لوله ای که زرد رنگ هستند و طول آنها به 8/1 میلی متر می رسد. این گلچه ها در ناحیه مرکزی گل دارند. گلچه های زبانه ای سفید رنگ بوده و طول هر یک از گلچه های زبانه ای به پنج تا هفت و به ندرت به 12 میلی متر و عرض آن به دو تا چهار میلی متر می رسد. تعداد گلچه های زبانه ای 12 تا 20 عدد بوده که در اطراف گل قرار دارند.

بابونه گاو چشم گیاهی دیپلوئید (18 = n2) است.

میوه این گیاه فندقه و طول آن 1 تا 5 میلی متر است. وزن هزار دانه یک گرم می باشد.

پیکر رویشی این گیاه حاوی اسانس و پارتنولید است.

مقدار اسانس پیکر رویشی و کیفیت آن به شدت بستگی به رقم، شرایط اقلیمی محل رویش و زمان برداشت گیاه داشته و بین 2/0 (دو دهم) تا 6/0 (شش دهم) درصد متفاوت است. مهمترین ترکیب های اسانس را کامفور، کریزانتیل استات، کامفن و پاراسمین تشکیل می دهد.

پارتنولید از گروه سزکویی ترپن لاکتون ها است که نقش عمده ای در کاهش علائم و معالجه سر درد های میگرنی دارد. مقدار پارتنولید در پیکر رویشی متفاوت و بین 03/0 (سه صدم) تا 6/0 (شش دهم) درصد است.

مقدار این ماده در بابونه گاو چشم رقم زرد بند که توسط مرحوم دکتر امید بیگی اصلاح گردیده است حدود 2 درصد گزارش شده است. بابونه گاو چشم رقم زرد بند دارای گلچه های لوله ای سفید رنگ بوده و قطر گل های آن بیش از 5/1 سانتی متر می باشد.

این گل ها بر خلاف گل های بابونه گاو چشم معمولی فاقد گلچه های زرد رنگ می باشد.

با افزایش سن گیاه، میزان پارتنولید افزایش می یابد. به طوری که گیاهان دو ساله از مقادیر بیشتری پارتنولید در مقایسه با گیاهان یک ساله برخوردارند.

پارتنولید در برگ ها و گل های این گیاه ساخته و ذخیره می شود و با افزایش تعداد گل در گیاه، مقدار پارتنولید نیز افزایش می یابد. طبق برخی گزارش ها مقدار پارتنولید در گل تا چهار برابر بیش از مقدار آن در برگ هاست.

تحقیقات همچنین نشان می دهد که گل ها بشترین مقدار و ساقه های سبز کمترین مقدار پارتنولید را دارا می باشند.

بابونه گاو چشم حاوی فلاون گلیکوزید ها نظیر آپی جنین، لوتئولین و تانتین نیز می باشد.

کومارین، تانن، مقدار کمی پیرترین و ملاتونین از ترکیب های دیگر موجود در پیکر رویشی بابونه گاو چشم است.

کاربردها

بابونه گاو چشم از گیاهانی است که در زمان های گذشته برای درمان برخی بیماری ها مورد استفاده قرار می گرفته است. نام لاتین پارتنیوم که به این گیاه اطلاق شده به معنای دختر است، چرا که در گذشته معتقد بودن بسیاری از بیماری های مربوط به زنان را می توان با این گیاه معالجه کرد. به طوری که از زمان های گذشته بابونه گاو چشم برای درمان قاعدگی دردناک استفاده می شده است. در رم باستان این گیاه را در زمان شروع قاعدگی و همچنین هنگام وضع حمل، برای کمک به دفع جفت از طریق افزایش انقباضات رحم به کار می گرفته اند. دیوسکورید در قرن اول میلادی اظهار داشت که بابونه گاو چشم برای معالجه التهاب ها بسیار موثر است. نیکلاس کولپیر از حکمای معروف اروپا در قرن هفدهم میلادی، پیکر رویشی بابونه گاو چشم را برای درمان ناراحتی های زنان و سر در تجویز می کرده است. نام انگلیسی این گیاه (فیورفیو) از کلمه لاتین فبریفیوجیا مشتق شده است که به معنای پایین آورنده تب است و نشان می دهد که در طب سنتی برخی کشور ها از بابونه گاو چشم برای کاهش تب استفاده می شده است. از پیکر رویشی بابونه گاو چشم در بسیاری از مراجع علمی به عنوان دارو یاد شده و خواص درمانی آن مورد تایید قرار گرفته است. اسانس بابونه گاو چشم خاصیت ضد باکتریایی و ضد قارچی دارد.

در صنایع دارو سازی از پارتنولید موجود در پیکر رویشی بابونه گاو چشم داروهایی جهت کاهش و معالجه سر درد های میگرونی تهیه می شود. در سال 1978 در یکی از مجلات علمی – تحقیقاتی گزارش شده است که یک بانوی 68 ساله ای که از سن 16 سالگی از بیماری میگرن رنج برده، با استفاده از پیکر رویشی این گیاه بهبود یافته است. به این ترتیب بابونه گاو چشم از سال 1980 در کشور های انگلیس، فرانسه و کانادا به عنوان گیاهی مناسب برای سر درد های میگرنی معرفی گردید. از همان هنگام تحقیقات بالینی گسترده ای بر روی خواص درمانی این گیاه انجام شد و از اواخر سال 1990 دارو های حاصل از آن به عنوان پر فروش ترین دارو های گیاهی در اروپا معرفی گردید.

تحقیقات انجام شده نشان می دهد، مصرف بابونه گاو چشم می تواند شدت و تعداد دفعات حمله های میگری را کاهش دهد.

طی آزمایش های بالینی متعدد که توسط انجمن سر درد آمریکا انجام شد، تاثیر دارو های مختلف در پیشگیری از میگرن مورد بررسی قرار گرفت. نتایج این تحقیقات نشان می دهد که درمان میگرن با استفاده از داروهای حاصل از گیاه بابونه گاو چشم بسیار موثر بوده است. در این مطالعات همچنین مشخص گردید که علایم میگرنی از قبیل تهوع و حساسیت به نور و صدا در بیماران میگرنی که از مواد موثره بابونه گاو چشم استفاده کرده بودند در مقایسه با افرادی که از دارو نما استفاده کرده بودن به طور معنی داری کاهش یافته و قطع دارو در این بیماران سبب افزایش وقوع سر درد های میگرنی گردید.

تحقیقات اخیر نشان می دهد که سزکویی لاکتون ها از جمله پارتنولید که اصلی ترین ماده موثره این گیاه می باشد، نقش موثی د جلوگیری از تکثیر سلول های سرطانی و تومور های بدخیم در انسان دارد.

در حال حاضر دارو های متعددی در انوا مختلف دارویی (قرص، کپسول، قطره، شربت و …) از این گیاه تهیه و به بازار های دارویی جهان عرضه شده است.

بابونه گاو چشم در برخی کشور ها به عنوان گیاهی زینتی در باغ ها و پارک ها کشت می شود.

بابونه گاو چشم به بابونه گاوی و بابونه کبیر نیز معروف است.

خواص دارویی

بابونه­ گاوی دارای خواص ضد التهاب ، شل کننده عروق خونی ، آرامبخش ، محرک سیستم گوارشی ، قاعده آور و دافع انگل­های داخلی است. بخش­های هوایی گیاه به شکل مرهم و به مقدار کم به شکل خوراکی برای رفع سردردهای ناشی از میگرن استفاده می­شود و نیز بخور دادن ناحیه­ واژن پس از زایمان برای درد قاعدگی مفید است و باید قبل از گلدهی جمع آوری گردند.

توصیه ­ها و تجویزها درباره بابونه گاوی (گاو چشم):

برگ تازه بابونه گاوی (گاو چشم) : برای پیشگیری از میگرن روزی یک برگ تازه آن را میل کنید.

دمکرده بابونه گاوی (گاو چشم) : برای رفع درد قاعدگی به شکل بخور و رقیق شده با آب برای تقویب رحم روزانه 3 فنجان مصرف کنید. برای تهیه این دمکرده مقدار 15 گرم گیاه را در نیم لیتر آب جوش به مدت 5 دقیقه دمکره و استفاده کنید.

تنتور بابونه گاوی (گاو چشم) : تنتور تهیه شده از این گیاه به مقدار 5 الی 10 قطره هر 30 دقیقه یک بار برای درمان میگرن مصرف کنید. همچنین برای درمان آرتریت مقدار 2 میلی لیتر از تنتور را سه بار در روز همراه با سایر داروهای گیاهی مصرف کنید.

مرهم بابونه گاوی (گاو چشم) : بخش­های هوایی تازه را در اندکی روغن تفت داده و برای رفع دردهای قولنجی سیستم گوارشی آن را به شکل گرم بر روی شکم قراردهید.

احتیاط در مصرف بابونه گاوی (گاو چشم) : ترکیبات گیاه تازه موجب ایجاد حساسیت و زخم در مخاط دهان می­شود برای  رفع این عارضه می­توان از برگ­های پخته استفاده کرد. افرادی که از داروهای رقیق کننده­ خون و داروی وافارین استفاده می­کنند از مصرف آن خودداری کنند.

موارد منع مصرف

• از مصرف این عصاره در زمان بارداری و شیردهی خودداری شود.
• از مصرف همزمان این عصاره با داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAID) خودداری شود.
• با توجه به اینکه تاناستوم از تجمع پلاکت‌ها جلوگیری می‌کند از این رو می‌بایست در استفاده همزمان این گیاه با سایر داروهای ضد تجمع پلاکتی (آنتی کواگولانت) مانند آسپیرین و دی پریدامول جانب احتیاط رعایت شود.
• چنانچه قصد توقف درمان یا ایجاد وقفه در آن را دارید، دوز مصرفی را به تدریج کاهش دهید.
• افرادی با سابقه حساسیت به گیاهان خانواده کاسنی از مصرف این فراورده اجتناب نمایید.

نیازهای اکولوژیکی

بابونه گاوی چشم گیاهی روز بلند است و در طول رویش برای رشد و نمو مطلوب به نور کافی نیازمند است.

در یک تحقیق که در گلخانه انجام شد، یک هفته قبل از برداشت پیکر رویشی فواصل گلدان ها از 15 سانتی متر به 45 سانتی متر افزایش یافت. نتایج نشان داد که میزان پارتنولید گیاهانی که با فاصله 45 سانتی متر از یکدیگر قرار گرفته بودند نسبت به شاهد (فواصل 15 سانتی متر) سه برابر افزایش یافته است.

بابونه گاو چشم گیاهی مقاوم به سرما می باشد ولی درجه حرارت های بالا نقش عمده ای در افزایش عملکرد پیکر رویشی و مواد موثره آن دارد.

بذر این گیاه برای جوانه زدن به نور نیاز دارد، از این رو بذر های این گیاه باید سطحی کشت شوند.

دمای مطلوب برای سبز شدن بذر بابونه گاو چشم 15 درجه سانتی گراد است. بذر ها در این دما طی 10 تا 15 روز سبز می شوند. دمای مطلوب برای رشد گیاه در گلخانه 20 درجه سانتی گراد در روز و 16 درجه سانتی گراد در شب به همراه 16 ساعت روشنایی ذکر شده است.

این گیاه مقتوم به خشکی است. تحقیقات نشان می دهد تجمع پارتنولید تحت تاثیر تنش خشکی افزایش می یابد. در حالی که ترکیب های فنلی آن تحت شرایط خشکی کاهش می یابد.

افزایش یک ماده موثره و کاهش ماده موثره دیگر تحت تاثیر تنش خشکی بیانگر آن است که میزان مواد موثره این گیاه به شدت متاثر از شرایط اقلیمی است.

بابونه گاو چشم به آبیاری های سنگین حساس است و شرایط غرقابی سبب خشک شدن گیاهان می شود. انجام آبیاری تکمیلی در فصول خشک سال سبب افزایش عملکرد محصول پیکر رویشی می شود.

تحقیقات نشان می دهد مکان کاشت در رشد و نمو، عملکرد پیکر رویشی و کمیت و کبفیت مواد موثره بابونه گاو چشم موثر است.

بابونه گاو چشم در هر نوع خاکی می روید. ولی خاک های با بافت متوسط و حاوی ترکیب های کلسیم خاکی های مناسبی برای کشت این گیاه گزارش شده است.

تناوب کاشت

بابونه گاو چشم را با هر گیاهی می توان به تناوب کشت کرد ولی بهتر است با گیاهانی به تناوب کشت شود که بتوان آنها را در فصل تابستان برداشت کرده و در فصل پاییز اقدام به آماده سازی زمین نمود. این گیاه را می توان دو تا چهار سال و سپس با گیاهان مناسب به تناوب کشت کرد.

مواد و عناصر غذایی مورد نیاز

مواد و عناصر غذایی کافی نقش موثری در افزایش عملکرد پیکر رویشی و بهبود کمیت و کیفیت مواد موثره این گیاه دارد. محققین معتقدند ازت نقش عمده ای در افزایش عملکرد و مقدار سزکویی ترپن لاکتون ها این گیاه دارد. به طوری که عده ای از محققان 100 کیلو گرم در هکتار ازت را برای این گیاه مناسب می دانند و معتقدند این مقدار ازت سبب افزایش عملکرد پیکر رویشی و میزان پارتنولید گیاه می شود. در حالی که عده ای 150 کیلو گرم در هکتار ازت را برای بابونه گاو چشم توصیه می کنند.

تحقیقات همچنین نشان می دهد، حداکثر محصول پیکر رویشی و پارتنولید با توزیع 200 کیلو گرم در هکتار اکسید فسفر حاصل می شود..

مصرف مقدار مناسب فسفر در کمیت و کیفیت اسانس این گیاه نیز موثر است. از این رو محققان معتقدند نیاز غذایی این گیاه در شرایط اقلیمی خود باید مورد بررسی قرار گیرد.

تحقیقات نشان می دهد این گیاه به 70 تا 100 کیلو گرم در هکتار ازت، 50 تا 60 کیلو گرم در هکتار اکسید فسفر و 50 تا 70 کیلو گرم در هکتار اکسید پتاس نیاز دارد. پس از برداشت پیکر رویشی باید 40 تا 50 کیلو گرم ازت به همراه آبیاری در اختیار گیاهان قرار گیرد.

بابونه گاو چشم در طول رویش مقادیر قابل توجهی عناصر میکرو مانند منیزیم (2400 پی پی ام)، مس (5800 پی پی ام)، منگنز (81 پی پی ام)، سدیم (48 پی پی ام) و سیلیکون (46 پی پی ام) را در خود ذخیره می کند. از این استفاده از عناصر منیزیم، سدیم، منگنز، مس و سیلیکون به صورت محلول پاشی برای افزایش عملکرد گیاهان توصیه می شود.

آماده سازی خاک

از آنجا که این گیاه چند سال در یک زمین باقی می ماند، لذا انجام عملیات خاک ورزی مناسب برای کشت این گیاه بسیار ضروری است. به طوری که فصل پاییز باید شخم متوسطی به عمق 15 تا 20 سانتی متر زده شود و سطح زمین را برای انتقال و کشت نشا های بابونه گاو چشم آماده نمود. هنگام کشت، زمین باید فاقد هر گونه علف هرز باشد.

تاریخ و فواصل کاشت

نیمه دوم اسفند زمان مناسبی برای کاشت بذر در خزانه هوای آزاد است. در این صورت با توجه به شرایط اقلیمی محل کشت، اواخر اردیبهشت ماه زمان مناسبی برای انتقال نشا ها از خزانه به زمین اصلی است.

تراکم گیاه نقش مهمی در افزایش عملکرد محصول بابونه گاو چشم دارد. تحقیقات نشان می دهد در شرایط اقلیمی تهران، کاشت نشا در ردیف هایی به فاصله 35 سانتی متر و فاصله دو بوته در طول ردیف 20 سانتی متر (3/14 بوته در هر متر مربع) مناسب بوده و سبب افزایش عملکرد پیکر رویشی گیاه می شود.

برنات معتقد است که در شرایط اقلیمی مرکز اروپا نشا ها باید در ردیف هایی به فاصله 60 تا 70 سانتی متر و فاصله دو بوته در طول ردیف 30 تا 40 سانتی متر کشت شوند.

پاییز زمان مناسبی برای تکثیر رویشی بابونه گاو چشم است. در این صورت توصیه می شود بوته ها در ردیف هایی به فاصله 35 تا 40 و فاصله دو بوته در طول ردیف نیز 20 تا 25 سانتی متر در زمین اصلی شوند.

روش کاشت

کاشت و تکثیر بابونه گاو چشم از طریق جنسی و غیر جنسی امکان پذیر است. به طور مستقیم و غیر مستقیم می توان اقدام به کشت این گیاه نمود.

کاشت مستقیم بابونه گاو چشم در زمین اصلی دشوار است مگر در سطوح کوچک کشت. از این توصیه می شود کشت بابونه گاو چشم به صورت غیر مستقیم انجام شود.

در این روش، بذر ها را باید در زمان مناسب در خزانه هوای آزاد (که بستر آن کاملا آماده شده است) کشت کرد. بذور جهت جوانه زنی به نور نیاز دارند. از این بذر ها باید به طور سطحی روی خاک کشت شوند. پس از آبیاری منظم و وجین علف های هرز سطح خزانه، نشا ها را باید در زمان مناسب به زمین اصلی منتقل نمود.

تراکم یکی از فاکتور هایی است که برای به حداقل رساندن رقابت بین افراد یک گونه انجام می گیرد. از آنجا که نور نقش عمده ای در کمیت و کیفیت مواد موثره این گیاه ایفا می کند، لذا در شرایط اقلیمی متفاوت تعیین تراکم مناسب باید تحقیق و بررسی قرار گیرد. برنات تراکم مناسب این گیاه را در مر کز اروپا 45 تا 50 هزار بوته در هکتار توصیه کرده است.

تکثیر رویشی این گیاه از طریق تقسیم بوته نیز امکان پذیر بوده و به ندرت (مگر در موارد ضروری) انجام می شود. در این روش بوته های سه تا چهار ساله، سالم و عاری از هر گونه، بیماری قارچی یا باکتریایی را در زمان مناسب از خاک خارج کرده و به چند قسمت تقسیم و با فواصل ذکر شده در زمین مورد نظر کشت و بلافاصله آبیاری می نمایند.

مراقبت و نگهداری

وجین علف های هرز سطح خزانه و آبیاری منظم  آنها نقش مهمی در رویش بذر ها و تولید نشا های مناسب دارد. پس از انتقال نشا ها به زمین اصلی نیز آبیاری منظم و به موقع گیاهان در افزایش عملکرد محصول پیکر رویشی و مواد موثره آنها بسیار موثر است.

مبارزه با علف های هرز در طول رویش گیاهان نقش عمده ای در افزایش عملکرد دارد. لذا توصیه می شود در سال اول رویش، دو تا سه بار اقدام به وجین مکانیکی (دستی یا توسط کولتیواتور) علف های هرز گردد.

در طول رویش گیاهان می توان از علف کش های شیمیایی نیز استفاده کرد. در سال اول رویش می توان از علف کش پیوت (با ماده موثره ایماز تاپیر) به مقدار 4/0 (چهار دهم) تا 5/0 (پنج دهم) لیتر در هکتار و یا علف کش پاردنر (با ماده موثره بروموکسی نیل) به مقدار 5/1 تا 2 لیتر در هکتار استفاده کرد. از سال دوم رویش نیز می توان از علف کش هایی که ماده موثره آنها را پندیمتالین تشکیل (مانند استامپ) به مقدار 4 تا 6 در هکتار پس از رویش گیاهان استفاده نمود.

در سال دوم رویش، گیاهان حساسیت کمتری به علف های هرز نشان می دهند. به طوری که با رشد سریع خود فواصل بین ردیف ها بسته و امکان رویش علف های هرز وجود نخواهد داشت.

تاکنون آفت یا بیماری خاصی بر روی بابونه گاو چشم مشاهده نشده است.

برداشت محصول

زمان و چگونگی برداشت پیکر رویشی نقش مهمی در کمیت و کیفیت محصول بابونه گاو چشم دارد. به طوری که گیاهان برداشت شده در تابستان در مقایسه با گیاهان برداشت شده در پاییز از میزان پارتنولید بیشتری برخوردارند.

تحقیقات نشان می دهد که براشت پیکر رویشی قبل از مرحله گلدهی مناسب نیست و گیاهان از حداقل مقدار ماده موثره برخوردار می باشند. مقدار پارتنولید با افزایش گلدهی در گیاه افزایش می یابد. لذا مناسب ترین زمان برداشت محصول، مرحله گلدهی کامل است.

تحقیقات نشان می دهد هنگامی که گیاهان در مرحله ده درصد گلدهی برداشت شوند. میزان عملکرد پیکر رویشی 12 تا 18 درصد بیشتر از مرحله قبل از گلدهی است و بدیهی است که عملکرد محصول هنگامی که در مرحله 100 درصد گلدهی برداشت شوند در مقایسه با 10 درصد گلدهی بیشتر خواهد بود.

تحقیقات نشان می دهد هر قدر زمان برداشت به تاخیر افتد (تا مرحله تشکیل) مقدار پارتنولید به طور چشمگیری افزایش می یابد.

چنانچه نشا های منتقل شده به زمین اصلی با تاخیر به گل بروند از مقدار پارتنولید بیشتری برخوردار خواهند بود. کمترین مقدار پارتنولید در گیاهانی مشاهده شده است که 53 روز پس از انتقال به زمین اصلی به گل رفته اند. در حالی که، بیشترین مقدار آن در گیاهانی مشاهده شده که 118 روز پس از انتقال نشا ها به زمین اصلی به گل رفته اند. برداشت این گیاه با دست یا با ماشین امکان پذیر است. توصیه می شود در سال دوم رویش در مرحله تمام گل اقدام به برداشت پیکر رویشی از ناحیه 15 تا 20 سانتی متری سطح زمین گردد و سپس ساقه هایی که قطر آنها بیش از پنج میلی متر باشد از بقیه اندام ها جدا شود.

در شرایط آب و هوایی مناسب می توان دو تا سه بار پیکر رویشی را برداشت کرد. اندام های برداشت شده را باید در سایه یا با استفاده از خشک کن های الکتریکی خشک کرد. روش خشک کردن نقش مهمی در کمیت و کیفیت مواد موثره بابونه گاو چشم دارد.

دمای مناسب برای خشک کردن پیکر رویشی توسط خشک کن های الکتریکی 40 درجه سانتی گراد گزارش شده است. مقدار پارتنولید در اندام های برداشت شده نباید کمتر از 2/0 درصد باشد.

میزان محصول بستگی به عوامل متعددی مانند رقم، شرایط اقلیمی محل رویش و روش برداشت دارد. از سال دوم رویش مقدار عملکرد پیکر رویشی خشک دو تا 3 تن در هکتار خواهد بود.

نوشته شده درنوشته شده در جولای 1, 2021 / 0 / 

همه چیز درباره رزبری

نام علمی:

Rubus parvifolius

تیره:

Rosaceae

با نام تمشک ژاپنی نیز شناخته می‌شود. این گیاه بومی استرالیا و آسیای شرقی (چین، ژاپن، کره، ویتنام) می‌باشد، همچنین به صورت پراکنده در برخی از مناطق ایالات متحده به صورت طبیعی یافت شده است و در آمریکا به آن رازبری استرالیایی می‌گویند.

گیاهشناسی

رزبری گونه‌ای از گیاهان خانواد گل رز است. گیاه رزبری به صورت بوته‌ای رشد می‌کند و میوه‌های خوراکی بسیار خوشمزه‌ای تولید می‌کند. بوته رزبری می‌تواند به ارتفاع 2 متر رشد کند و دارای شاخه‌های قوس دار است. شاخه‌ها دارای خار هستند و با افزیش سن، این خارها از بین می‌روند. برگ‌های گیاه رزبری شبیه پر می‌باشند و دارای 3 تا 5 دندانه هستند. گل‌ها به تعداد زیادی در انتهای ساقه‌ها شکل می‌گیرند و دارای گلبرگ‌های قرمز یا صورتی هستند.
رزبری یک گیاه قوی و سازگار است و ساقه‌های رونده‌ای ایجاد می‌کند که می‌تواند در یک مکان چندین بوته رزبری به وجود آورد. میوه رزبری منبع غنی از ویتامین‌ها، آنتی‌اکسیدان‌ها و فیبر است. گیاه باردهی بسیار بالایی دارد و مقدار زیادی میوه تولید می‌کند به اندازه‌ای که شما می‌توانید آن‌ها را مصرف کنید، ذخیره کنید و یا حتی آن‌ها را بفروشید. رزبری به دلیل داشتن طعمی بی نظیر و منحصر به فرد یک محصول با ارزش است و محبوبیت زیادی پیدا کرده است.

وزن هر میوه رزبری 1 تا 5 گرم است، در شرایط خاص وزن هر میوه می‌تواند به بیش از 10 گرم برسد. اندازه هر میوه رزبری معمولا یک تا پنج سانتی‌متر می‌باشد. میوه رزبری در واقع یک بری (berry) نیست، در واقع هر رزبری حاوی تعداد زیادی میوه است که به صورت دسته‌ای کنار هم قرار گرفته‌اند و به شکل یک توت در آمده‌اند. در هر قسمت از میوه یک دانه قرار دارد که اطراف دانه‌ها گوشت میوه می‌باشد و هر رزبری حاوی چندین دانه می‌باشد. میوه رزبری در رنگ‌های قرمز، سیاه، زرد، آبی و بنفش وجود دارد. رنگ میوه توسط آنتوسیانین‌ها تعیین می‌شود. در بهار بعد از گرم شدن هوا، گلدهی گیاه رزبری 6 تا 10 هفته بعد شروع می‌شود. میوه دهی گیاه رزبری از اوایل تا اواخر تابستان یا اوایل پاییز می‌باشد.

بذرهای رزبری برای جوانه زدن به یک دوره سرمادهی نیاز دارد. سرمادهی را می‌توان هم به صورت طبیعی و هم مصنوعی انجام داد. برای انجام سرمادهی به صورت مصنوعی باید بذرهای رزبری را به مدت 3 ماه در فریزر قرار داد و سپس اقدام به کاشت بذرها کرد. برای کاشت بذر رزبری بهتر است از کمپوست استریل نیمه غنی استفاده کنید. همچنین می‌توانید از خاک مخصوص گلدان نیز استفاده نمایید. هر بذر را در یک گلدان کوچک یا در یک حفره از سینی نشا بکارید. بذرها را روی خاک قرار دهید و آن را با لایه نازکی خاک (در حد 3 تا 5 میلی‌متر) بپوشانید. بعد از کاشت خاک را مرطوب کنید و تا زمان جوانه زنی خاک را مرطوب نگه دارید. مواظب باشید خاک خشک نشود، اگر خاک به مدت چند ساعت خشک بماند ممکن است بذرها دوباره وارد فاز خواب شوند. دمای مناسب برای جوانه زنی بذر رزبری 15 تا 16 درجه سانتی‌گراد است. در این دما بذرهای رازبری 4 تا 6 هفته بعد جوانه می‌زنند. در دمای بالاتر یا پایین تر جوانه زنی انجام نمی‌شود و یا ممکن است خیلی طول بکشد.
برای انجام سرمادهی بذر رزبری به صورت طبیعی، بذرها را در گلدان یا سینی نشا بکارید. گلدان یا سینی نشا را با کمپوست استریل یا خاک مخصوص گلدان پر کنید و بذر رزبری را به عمق 3 تا 5 میلی‌متر در آن بکارید. سپس گلدان را در طول زمستان در خارج از منزل قرار دهید. در طول این مدت خاک را مرطوب نگه دارید و مواظب باشید خاک خشک نشود. در بهار، گلدان را در یک مکان با دمای 15 تا 16 درجه سانتی‌گراد قرار دهید. 4 تا 6 هفته بعد، بذرها جوانه می‌زنند.

خواص و مضرات

میوه رزبری غنی از آنتی اکسیدان‌هاست، به همین دلیل فواید زیادی برای سلامتی دارد. ویتامین های C و E ، سلنیوم، بتاکاروتن، لوتئین، لیکوپن و zeaxanthin همه نمونه‌های آنتی اکسیدان‌ها هستند و همه آن‌ها در رزبری وجود دارند. رزبری همچنین حاوی مواد شیمیایی گیاهی به نام فلاونوئیدها است که دارای اثرات آنتی اکسیدانی هستند. آنتی اکسیدان‌ها به بدن کمک می‌کنند تا مواد سمی موسوم به رادیکال‌های آزاد را از بین ببرد. بدن برخی از این مواد را در طی فرایندهای متابولیکی تولید می‌کند، اما برخی دیگر ناشی از عوامل خارجی مانند غذاهای ناسالم و آلودگی‌ها هستند. غذاهای ناسالم شامل غذاهای فرآوری شده و غذاهای پر چربی و قند است.
اگر بیش از حد بسیاری از رادیکال‌های آزاد در بدن باقی بمانند، می‌توانند باعث آسیب به سلول‌ها شوند و در نتیجه منجر به طیف وسیعی از مشکلات سلامتی می‌شوند.
رزبری همچنین منبع خوبی از فیبر است. یک فنجان تمشک حاوی 8 گرم فیبر می‌باشد. دستورالعمل‌های فعلی توصیه می‌کند که بزرگسالان در سن 19 سال و بالاتر، بسته به سن و جنس خود، باید بین 22.4 گرم و 33.6 گرم فیبر در روز مصرف کنند.
از جمله فواید رزبری شامل: تقویت مغز، سلامت قلب، تنظیم فشار خون و کلسترول، جلوگیری از ابتلا به سرطان، کنترل قند خون، بهبود هضم، بهبود بینایی
رزبری منبع غنی از ویتامین C است. این ویتامین برای ساخت کلاژن مهم می‌باشد. کلاژن برای بدن بسیار مهم است زیرا بدن برای سالم نگه داشتن پوست و مفاصل به کلاژن نیاز دارد.
رزبری همچنین مقادیر زیادی فولات دارد. فولات برای تقسیم سلول بسیار ضروری است. در دوران بارداری، پزشکان آن را برای تشویق رشد سالم فرزند متولد نشده تجویز می‌کنند.
بدن برای لخته کردن خون در زمان مناسب (مثلا زمانی که جایی از بدن زخم شده باشد) به ویتامین K نیاز دارد. رزبری منبع غنی از ویتامین K است.

دستورالعمل‌های فعلی توصیه می‌کند زنان و مردان به ترتیب 75 میلی‌گرم و 90 میلی‌گرم ویتامین C در هر روز مصرف کنند.
بنابراین، یک فنجان رزبری می‌تواند بیش از یک سوم از نیاز روزانه ویتامین C را تأمین کند. زنانی که باردار هستند و یا شیر می‌دهند نیاز به مصرف بیشتری دارند.
ویتامین‌های C و E ، آلفا و بتا کاروتن، لوتئین، zeaxanthin، کولین و سلنیوم فقط برخی از آنتی اکسیدان‌هایی هستند که رزبری حاوی آن‌ها است. این میوه انواع دیگر آنتی‌اکسیدان‌ها را نیز دارد.
مضرات:
تاکنون عوارض جانبی برای مصرف رزبری گزارش نشده اما ارزیابی کاملی از ایمنی رزبری انجام نگرفته است.
نگرانی این است که رزبری قرمز ممکن است مانند هورمون استروژن عمل کند. این ممکن است به بارداری آسیب برساند. در شرایط حساس به هورمون مانند سرطان پستان، سرطان رحم، سرطان تخمدان، آندومتریوز یا فیبروم‌های رحمی، رازبری قرمز ممکن است مانند استروژن عمل کند. اگر شرایطی دارید که ممکن است در اثر قرار گرفتن در معرض استروژن بدتر شود، از رازبری قرمز استفاده نکنید.
از برگ رازبری قرمز برای درمان بارداری دیر هنگام و سهولت در زایمان استفاده می‌شود، بنابراین در طول دوران بارداری از برگ رازبری استفاده نکنید.
برگ رازبری قرمز ممکن است قند خون را در مبتلایان به دیابت کاهش دهد. در صورت ابتلا به دیابت و استفاده از برگ رازبری قرمز، علائم قند خون پایین (هیپوگلیسمی) را رعایت کنید و قند خون را با دقت کنترل کنید.

نیازهای اکولوژیکی

خاک مناسب

گیاه رزبری خاک‌های لومی-شنی حاوی مواد ارگانیک و دارای زهکشی خوب را ترجیح می‌دهد. اگر خاک شما به اندازه کافی مواد ارگانیک ندارد، چند هفته قبل از کاشت نهال رزبری در زمین خاک را اصلاح کنید و به آن مواد ارگانیک مانند کود اضافه نمایید. این گیاه در خاک‌های شن و ماسه‌ای یا خاک رس هم رشد می‌کند. در خاک‌های خیس و سنگین، ریشه رزبری در عرض چند روز پوسیده می‌شود و از بین می‌رود. کمپوست یا کود حیوانی پوسیده، زهکشی خاک را بهبود می‌بخشند. زمانی که خاک سنگین باشد و زهکشی خوبی ندارد، آب در آن می‌ماند و باعث خیس شدن و گل آلود شدن خاک می‌شود، گیاه رزبری در چنین خاکی رشد نمی‌کند. در چنین شرایطی باید با اضافه کردن کمپوست و کود خاک را اصلاح کنید. اگر خاک سنگین نیست ولی خیس است باید بستر کاشت را بالا ببرید و یا لوله‌های زهکش نصب کنید.
pH مناسب خاک برای گیاه رازبری 5/5 تا 6/8 است. خاک‌های اسیدی تر را باید با اضافه کردن آهک اصلاح کرد و خاک‌هایی که قلیایی تر هستند را می‌توان با اضفه کردن گوگرد اصلاح نمود. از آنجا که گیاه رزبری به مدت 15 سال یا بیشتر زنده می‌ماند، بنابراین تهیه یک بستر کاشت مناسب برای آن ضروری است. برای شل شدن خاک و از بین بردن سنگ و کلوخ‌ها، باید خاک را حداقل به عمق 30 سانتی‌متر شخم بزنید. قبل از کاشت نهال، علف‌های هرز و سنگ و کلوخ‌های موجود در خاک را از بین ببرید.
خاک‌هایی که بیش از حد سبک هستند و آب به سرعت از آن عبور می‌کند نیز برای گیاه رزبری مناسب نیستند، زیرا در این خاک‌ها رطوبت حفظ نمی‌شود و در نتیجه خاک به سرعت خشک می‌شود و ممکن است نیاز به آبیاری مکرر داشته باشد.
در صورتی که نمی‌توانید خاک منطقه خود را اصلاح کنید بهترین کار این است که گیاه رزبری را در گلدان پرورش دهید. زمانی که گیاه در گلدان کاشته می‌شود، می‌توان گلدان را با خاک مرغوب و مناسب پر کرد. برای کاشت رزبری در گلدان، از یک گلدان با قطر و عمق حداقل 50 تا 60 سانتی‌متر استفاده کنید. در چنین گلدانی یک گیاه رزبری می‌توانید بکارید.

دمای مناسب

گیاه رزبری مناطق سردسیر و نیمه سردسیر را ترجیح می‌دهد. این گیاه در مناطقی که دمای هوا در زمستان 1- تا 34- درجه سانتی‌گراد است رشد می‌کند. با این حال، چندین نوع رزبری رازبری وجود دارد که در مناطق گرم تر هم قابل کاشت هستند. انواع رزبری سیاه مانند رقم Black Hawk و Cumberland و ارقام رزبری زرد یا طلایی مانندFall Gold یا Anne را در مناطق گرم تر، می‌توان کاشت. این دو نوع رزبری علاوه بر این مناطق، در مناطق سردتر هم قابل پرورش هستند. در مناطق گرمسیر که دمای هوا در تابستان بالاتر از 40 درجه سانتی‌گراد است، این گیاه را نمی‌توان پرورش داد.

آبیاری

رطوبت یکی از مهمترین موارد در پرورش رزبری است. آبیاری بیش از حد باعث پوسیدگی ریشه می‌شود و آبیاری خیلی کم، باعث می‌شود گیاه نتواند میوه تولید کند. رزبری هفته‌ای یک تا دو اینچ آب نیاز دارد، به خصوص زمانی که گیاه در حال گلدهی و میوه دهی است. با زبان ساده تر، آبیاری باید به گونه‌ای باشد که وقتی خاک را لمس می‌کنید، خاک مرطوب باشد ولی خیس و گل آلود نباشد. آبیاری بیش از حد باعث توسعه و گسترش بیماری‌ها می‌شود. در صورت امکان، آبیاری با سیستم قطره‌ای یا لوله‌های تراوا توصیه می‌شود. این روش‌ها احتمال ابتلا به بیماری‌ها را کاهش داده و همچنین آب از دست رفته با تبخیر را به حداقل می‌رساند.

نور مورد نیاز

گیاه رزبری در مناطقی که آفتاب کامل باشد رشد خوبی دارد. این گیاه به حداقل روزی 6 تا 8 ساعت نور مستقیم خورشید نیاز دارد. نور کافی برای تولید میوه و کیفیت میوه بسیار مهم است و همچنین خطر بروز مشکلات قارچی را به حداقل می‌رساند. بنابراین یک بخش اساسی در پرورش رازبری، انتخاب بک مکان صحیح با نور کافی برای کاشت است. در مناطق گرم، بهتر است گیاه رازبری در مکانی کاشته شود که بخشی از روز در سایه قرار بگیرد.

انتقال نشاء

زمانی که می‌خواهید نهال رزبری را در زمین بکارید، بهتر است این کار را در اوایل بهار بعد از اتمام سرما انجام دهید. گیاهان گلدانی را قبل از انتقال به زمین، مقاوم کنید. به این صورت که ابتدا گلدان‌ها را به مدت یک هفته در یک مکان سایه-آفتاب بگذارید و به تدریج آن‌ها را به شرایط آفتابی عادت دهید. سپس نهال‌ها را در زمین بکارید. اگر شما قصد کاشت رزبری ریشه لخت را دارید، باید قبل از کاشت ریشه را به مدت 2 ساعت در آب قرار دهید. اگر رزبری ریشه لخت دارای رشد فعال است، قبل از کاشت در زمین، بهتر است ابتدا آن‌ها را با شرایط آفتابی عادت دهید و سپس اقدام به کاشت کنید.
برای کاشت گیاهان رزبری ریشه لخت، یک گودال کمی بزرگ تر و عمیق تر از اندازه ریشه در زمین حفر کنید و سپس ریشه را در گودال قرار دهید و گودال را با خاک مناسب پر کنید.
برای گیاهان رزبری گلدانی، یک گودال 5 سانتی‌متر عمیق تر از عمق گلدان در خاک حفر کنید، گیاه را از گلدان خارج کرده و درون گودال قرار دهید. گیاه را صاف نگه دارید و گودال را با خاک پر کنید.
بعد از کاشت گیاه رزبری در زمین، برای از بین بردن حباب‌های هوای موجود در خاک، با استفاده از بیل یا دست خاک اطراف گیاه را فشار دهید. سپس خاک را مرطوب کنید. فاصله بین نهال‌های رزبری را 45 تا 90 سانتی‌متر و فاصله بین ردیف‌های کاشت را 2 متر در نظر بگیرید.

موادغذایی و عناصر موردنیاز

یک هفته قبل از کاشت نهال رزبری در زمین، یک کود متعادل مانند کود NPK 10-10-10 یا 20-20-20 به خاک اضافه کنید. برای هر متر مربع، 120 گرم کود کافی است. کود را روی زمین پخش کنید سپس آن را با خاک مخلوط نمایید. این کود در خاک فعال شده و باعث می‌شود کاشت و رشد گیاه آسان تر شود.
بعد از کاشت گیاه رزبری در زمین، دو بار در بهار (اوایل و اواسط بهار) به آن کود دهید. برای هر متر مربع 100 گرم کود NPK 10-10-10 استفاده کنید تا مواد مغذی مورد نیاز برای رشد گیاه رزبری فراهم شود. این روند را برای سال‌های بعد نیز تکرار کنید. بعد از برداشت میوه‌ها در پاییز، در صورت تمایل می‌توانید به گیاه کود حیوانی پوسیده یا کمپوست دهید.
زمانی که خاک کمبود بور داشته باشد، گیاه رزبری میوه‌های کمی تولید می‌کند. اگر شک دارید که گیاه رزبری شما دچار کمبود بور است، باید از بافت گیاه شما آزمایش گرفته شود. اگر مشخص شود که گیاه رزبری دچار کمبود بور است، محلول‌هایی حاوی بور موجود است که شما می‌توانید روی شاخ و برگ گیاه اسپری کنید. استفاده از بور در صورت عدم نیاز، باعث ضرر رساندن به گیاه رازبری می‌شود بنابراین فقط در صورتی که کمبود بور در آزمایش بافتی مشخص شده است، از بور استفاده کنید.

آفات

رزبری یکی از معدود گیاهانی است که به سختی در معرض آفات و بیماری‌ها قرار می‌گیرد. رزبری سیاه نسبت به رزبری قرمز و بنفش بیشتر مستعد ابتلا به آفات و بیماری‌ها است.
زنبور طاقه خوار: این حشرات در واقع پروانه‌هایی هستند که شبیه زنبور می‌باشند و مانند زنبور دارای بدن زرد و سیاه می‌باشند. زنبور طاقه خوار تخم‌های خود را زیر برگ‌های گیاه رزبری قرار می‌دهند. بعد از تخم گذاری، لاروهای سفید و قهوه‌ای، شروع به آسیب رساندن به پایه گیاه رزبری می‌کنند. در طول عمر دو ساله خود، از پایه، ریشه و تاج گیاه تغذیه می‌کنند و در نتیجه باعث کاهش تولید میوه و رشد گیاه می‌شوند. آلودگی شدید باعث می‌شود ساقه‌ها پژمرده شوند و در نهایت گیاه از بین می‌رود.
شپش ریشه: شپش‌های ریشه بالغ، حشرات ریز به رنگ خاکستری تیره هستند که از برگ‌های رزبری تغذیه می‌کنند. در برگ‌های مبتلا معمولا شکاف ایجاد می‌شود اما معمولا به گیاه آسیبی وارد نمی‌شود. صدمات اصلی از لاروهای شپش ریشه ایجاد می‌شود که در طول زمستان از ریشه تغذیه می‌کنند. گیاه رزبری آلوده به این آفت، دچار کمبود رشد و کاهش تولید میوه می‌شود. آلودگی شدید باعث ضعیف شدن و از بین رفتن گیاه آلوده می‌شود.
کرم نواری برگخوار: گونه‌های زیادی از کرم‌ها باعث پیچ خوردن برگ‌های رزبری می‌شوند. اما توتریکس پرتقال شایع ترین است. بالغین شبیه پروانه‌های کوچک هستند در حالی که لاروها دارای سرهای قهوه‌ای کم رنگ و بدن کرمی تا سبز رنگ هستند. اینآفت از برگ‌ها و شکوفه‌ها تغذیه می‌کنند و باعث آسیب جزیی بافتی می‌شوند. کرم نواری بافت‌های گیاه را به هم گره می‌زنند و تا سرپناهی برای خود فراهم کنند.
کنه‌های عنکبوتی: کنه‌های عنکبوتی ریز هستند و در قسمت زیرین برگ‌ها زندگی می‌کنند. کنه‌های عنکبوتی بافت گیاه را سوراخ می‌کنند و از آب گیاه تغذیه می‌کنند. برگ‌های گیاهان آلوده، زود تر از زمان طبیعی از گیاه می‌افتند.
از اواخر خرداد تا اوایل شهریور مواظب کنه‌های عنکبوتی و سوسک‌های ژاپنی باشید. سوسک‌های ژاپنی علاقه زیادی به رزبری دارند.
خرگوش‌ها دوست دارند در طول زمستان، ساقه‌های رزبری را بخورند. برای جلوگیری از آسیب خرگوش‌ها بهتر است اطراف گیاه فنس بکشید.
کنترل طبیعی آفات: فراهم کردن شرایط مناسب برای گیاه رزبری می‌تواند از بروز آفات جلوگیری کند. آفات به گیاهانی که تحت تنش هستند حمله می‌کنند. بنابراین اگر باران نداشتید، در طول هفته یک تا دو اینچ آب به گیاه رزبری بدهید. شما همچنین می‌توانید کنه‌های عنکبوتی را با فشار قوی آب از بین ببرید. قبل از کاشت خاک را شخم بزنید تا هرگونه لارو موجود در خاک از بین برود. گیاه رزبری را به صورت مرتب بررسی کنید و در صورت وجود شاخ و برگ‌های آسیب دیده، آن‌ها را هرس کنید.
کنترل شیمیایی آفات: استفاده از آفت کش‌های شیمیایی به عنوان آخرین راه حل، راه بسیار خوبی است. این آفت کش‌ها ممکن است حشرات مفید را هم از بین ببرند. به همین دلیل به عنوان آخرین راه حل استفاده از آفت کش‌ها را در نظر بگیرید. زمانی که جمعیت حشرات کم است نیازی به استفاده از آفت کش های شیمیایی نیست. در چنین شرایطی می‌تواند از روغن چریش یا صابون‌های حشره‌کش استفاده کنید. برای گرفتن بهترین و ایمن ترین نتیجه، همیشه آفت کش‌ها را مطابق با دستورالعمل شرکت سازنده استفاده کنید.

بیماری

بیماری‌های قارچی گیاه رزبری:

 پژمردگی ورتیسیلیومی و پوسیدگی ریشه توسط قارچ‌های خاک ایجاد می‌شوند و پوسیدگی ریشه فیتوفتورا توسط یک ارگانیسم قارچی به وجود می‌آید. این بیماری‌ها باعث می‌شوند قبل از مرگ ساقه‌ها، برگ‌ها زرد و پژمرده شوند. با پوسیدگی ریشه آملاریا گیاه به طور ناگهانی از بین می‌رود. قارچ عامل بیماری‌های آنتراکنوز و پژمردگی ساقه در طول زمستان زنده می‌ماند، آن‌ها می‌توانند زخم‌های هرس و سایر مناطق آسیب دیده در گیاه رزبری را آلوده کنند. کپک پودری از ریشه و شاخه‌های آلوده ناشی می‌شوند و روی برگ‌های گیاه رازبری به صورت کپک‌های پرزدار ظاهر می‌شوند. همچنین می‌تواند روی گل و میوه گیاه رازبری تاثیر بگذارد. لکه بنفش نوعی بیماری قارچی است که بر روی ساقه‌های گیاه رازبری زنده می‌ماند و در آن تاثیر می‌گذارد.
بیماری‌های باکتریایی گیاه رزبری:

باکتری‌های جنس آگروباکتریوم در خاک سکونت دارند و زمانی که از طریق آبپاش‌ها و ابزار هرس آلوده در گیاه رزبری پخش می‌شوند، باعث ایجاد تاول در گیاه می‌گردند. این بیماری شایع ترین بیماری باکتریایی گیاه رازبری است. گیاهانی که در هنگام هرس آسیب دیده‌اند و یا به هر دلیلی زخم شده‌اند، بیشتر در معرض این بیماری هستند.
بیماری‌های ویروسی:

شته‌ها و حشرات دیگر و همچنین نماتدها، ویروس‌های گیاه رزبری را گسترش می‌دهند. این ویروس‌ها شامل ویروس ایجاد کننده لکه‌های حلقه‌ای گوجه فرنگی، ویروس موزاییک رزبری، ویروس رگه‌ای توتون و ویروس عامل کوتوله شدن بوته می‌باشند. این ویروس‌ها ساقه‌ها و برگ‌های گیاه رزبری را آلوده می‌کنند و می‌توانند از گیاه آلوده به گیاه سالم نیز منتقل شوند.
درمان بیماری‌های رزبری: از بین بیماری‌های رزبری، فقط بیماری کپک پودری، کپک آبکی و لکه‌های بنفش قابل درمان هستند. قارچ کش‌های حاوی مس برای کنترل این بیماری‌ها موثر هستند. تنها راه درمان سایر بیماری‌های قارچی، باکتریایی و ویروسی گیاه رزبری، شامل هرس کردن و از بین بردن ساقه‌ها و برگ‌های گیاهان آلوده می‌باشد. در صورتی گیاه به شدت آسیب دیده است باید کل گیاه را از بین ببرید و در خاک‌های آلوده گیاه جدیدی نکارید.
جلوگیری از بروز بیماری در گیاه رزبری:

خاکی که گیاه رزبری در آن کاشته می‌شود نباید بیش از حد مرطوب شود و همچنین در خاکی که قبلا سایر گیاهان خانواده رز کاشته شده است، گیاه رزبری را نکارید. هنگام استفاده از ابزار هرس آن‌ها را ضد عفونی کنید. شته‌ها و سایر حشرات را با استفاده از حشره کش‌های مناسب کنترل کنید.

برداشت

زمانی که گیاه رزبری از بذر کاشته می‌شود، از سال دوم شروع به تولید میوه می‌کند. میوه‌های رزبری از اواسط تابستان تا پاییز برداشت می‌شوند. میوه رزبری وقتی رسیده است که به راحتی بتوان آن را از گیاه جدا کرد، بدون اینکه میوه له شود. میوه‌ها در زمان‌های مختلف می‌رسند، بنابراین شما می‌توانید میوه‌های رزبری را درطول فصل برداشت کنید که معمولا تا اوایل یا اواسط پاییز طول می‌کشد. رزبری قرمز را زمانی رنگ میوه‌ها کاملا قرمز هستند می‌توانید برداشت کنید. اگر شما رزبری سیاه، بنفش یا زرد دارید، میوه‌های سفت را از گیاه جدا کنید. اگر میوه‌ها هنوز قرمز رنگ پریده هستند، نباید آن‌ها را برداشت کنید.
بهترین و سالم ترین میوه‌ها را برداشت کنید، آن‌هایی که سوراخ هستند را برداشت نکنید زیرا احتمالا در این میوه‌ها حشره نفوذ کرده است. میوه رزبری را به سرعت مصرف کنید، زیرا به سرعت خراب می‌شود و نمی‌توان آن را به مدت زیادی ذخیره کرد.